Dave Eggers’ De Cirkel begint met de jonge high-potential Mae Holland, die intens ongelukkig is met haar kantoorbaantje in het leeglopende dorp van haar ouders. Ze ergert zich aan dit dorp, aan haar baas en wil zielsgraag ontsnappen aan haar kleurloze bestaan.
Op een dag biedt haar succesvolle studievriendin Annie haar geweldige kans. Ze mag bij De Cirkel gaan werken! Dit gigantische internetbedrijf brengt mensen samen, zoals Facebook dat ook doet. De Cirkel gaat echter een grote stap verder: bankgegevens, je boodschappen en je medische gegevens zijn allemaal via de cirkel beschikbaar. Op die manier heb je nergens meer wachtwoorden voor nodig.
Mae is dolblij met deze uitdaging en doet alles om haar nieuwe baan te behouden. Ze begint bij de afdeling Customer Experience en zet zich maximaal in. Toch krijgt ze de kritiek niet betrokken genoeg te zijn en ze besluit nog meer haar best te doen om een goede Cirkelaar te worden. Dit gaat perfect, tot ze een keer (letterlijk) de mist in gaat wanneer ze betrapt wordt op illegaal kajakken. De camera’s in bezit van de Cirkel (die nu als een soort NSA fungeert) hebben haar gezien en naast een bezoekje aan de politie wordt ze ook op het matje geroepen bij de baas. Vrijwillig biedt ze aan om ‘transparant’ te worden. Op deze manier zal ze zich beter gedragen. In de praktijk houdt het in dat men niet alleen kan meekijken met haar wegen op het internet, maar haar ook in real-life 24/7 kan volgen. Het motto van dit boek – ‘alles wat
gebeurt, moet openbaar zijn’ – wordt al heel snel duidelijk.
Uit het boek: ‘Wat nodig is, wat ook zal komen, is bewijsmateriaal en de mogelijkheid om mensen ter verantwoording te roepen, en het is aan ons om te getuigen. En met dat doel voor ogen eis ik dat alles wat gebeurt openbaar moet zijn.’ Op het scherm verschenen de woorden: alles wat gebeurt moet openbaar zijn. ‘Jongens, we staan aan de vooravond van de Tweede Verlichting. En dan heb ik het niet over een nieuw gebouw op de campus. Ik heb het over een tijdperk waarin we niet langer toestaan dat het merendeel van het menselijk denken, handelen en succes wegsijpelt als een lekke emmer.’
[quote]Moet je je Facebook verwijderen? Je smartphone toch maar de deur uit doen?[/quote]
Als hoog opgeleide vierentwintigjarige dame lijkt Mae enerzijds erg ambitieus en verstandig. Anderzijds toont ze zich op de cruciale momenten telkens een beetje naïef en dommig. Ze doet het regelmatig in de toiletten met een onbekende man die een gevaar kan zijn voor De Cirkel. Daarnaast laat ze zich ook nog eens door hem meeslepen naar de krochten van het kantoor, waar ze eigenlijk niet eens mag komen. Het stomste is nog dat ze helemaal niks doet met de informatie die ze daar opdoet. Ze geeft toe aan alle idiote voorstellen van haar baas en aan die van de grote groep volgers op internet. Het zou kunnen dat het niet zozeer naïviteit is, maar de angst om niet aardig gevonden te worden. Handig is ze in ieder geval niet. Mae voldoet op deze manier naadloos aan het stereotype van het ‘domme gansje’ en het zal de nekharen van menig feminist overeind doen staan. Het rampscenario dat geschetst wordt in deze roman lijkt stiekem best dichtbij te komen, mits je een mediaverslaafde twenty-something bent. Moet je je Facebook verwijderen? Je smartphone toch maar de deur uit doen? Of voortaan gewoon weer brieven gaan schrijven? En is de macht van bedrijven als Google en Facebook niet véél te groot? De Cirkel zet je aan het denken. Maar het verschrikkelijke vooruitzicht dat het boek schetst van camera’s op elke plek, zelfs in de kantoren van de grootste politici, is niet echt realistisch. De roman loopt op wel meer plekken mank. Zo zijn de karakters niet geweldig uitgewerkt. Het idee achter De Cirkel is zeer intrigerend, maar Eggers had meer uit deze roman kunnen halen.
Boekgegevens
Dave Eggers, De Cirkel, vertaling: Gerda Baardman, Lidwien Biekmann, Brenda Mudde, Elles Tukker, Uitgeverij Lebowski, ISBN 978 90 488 1863 1 (€ 22,50)
Dit artikel verscheen eerder in de Boekenkrant, editie februari 2014.
