De redactie van Onze Taal zet iedere maand een bijzonder taalboek in de schijnwerpers. Deze keer Helder mij even op van Ewoud Sanders.
Ewoud Sanders wordt vaak omschreven als ‘taalhistoricus’ – wat in zijn geval wil zeggen dat hij veel weet van de geschiedenis van onze woordenschat. En dat was goed te merken in zijn rubriek ‘WoordHoek’, die hij twintig jaar lang voor NRC Handelsblad verzorgde. Daarin ging hij steeds op zoek naar de (soms duistere) oorsprong en de (vaak verrassende) ontwikkeling van woorden en uitdrukkingen. Zoals op z’n paasbest, dat teruggaat op de gewoonte in vroeger eeuwen om je rond Pasen nieuwe kleding te laten aanmeten. Of zoals de bijnaam de Mozart van … (Amsterdam/het middenveld/de bokssport/het aanrecht/het moderne brugdesign), ter aanduiding van elegant genie. Of Russische les, dat eerste helft negentiende eeuw vaak in rubrieksadvertenties opdook – niet omdat de adverterende juffrouwen taalles gaven, maar omdat ze ‘slaag met de karwats’ uitdeelden aan heren die dat fijn vonden. Bdsm dus, in eigentijds Nederlands. Ook onderzocht Sanders de herkomst van het woord antisemitisme, waarvan hij achterhaalde dat het in 1860 is gemunt door de geleerde Moritz Steinschneider (hoewel het verschijnsel natuurlijk al veel ouder was).
Het leukste, interessantste, boeiendste en beste uit die twintig jaar ‘WoordHoek’ is nu gebundeld in Helder mij even op, dat op de valreep in 2020 verschenen is. Die gebundelde stukken gaan overigens niet alleen over woorden en uitdrukkingen, maar ook over onderwerpen als gebarentaal, de taal van seks en liefde, vrouwentaal, bekakt praten, beeldtaal, etiquette (‘Hoe hoort het eigenlijk?’), thuistaal, verhaspelingen, hoofdletters, uitspraak – en over Sanders’ lievelingswoord: liefdesappel.
Aan ‘WoordHoek’ is in het NRC na twintig jaar een einde gekomen, maar het is niet zo dat de rubriek is opgehouden te bestaan. Hij is nu ondergebracht op de website van het Instituut voor de Nederlandse Taal (www.ivdnt.org), dat in het verleden verantwoordelijk was voor het samenstellen van het 43-delige Woordenboek der Nederlandsche Taal en andere taalhistorische naslagwerken – dus bij uitstek een plek waar Sanders zich prettig zal voelen.
Boekgegevens
Ewoud Sanders, Helder mij even op. De beste WoordHoeken uit NRC, Walburg Pers, 248 pagina’s (€ 19,95)
Deze column verscheen eerder in de Boekenkrant, editie februari 2021.
Interesse? Bestel dit boek bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
