De Leuvense Charles Ducal werd op Gedichtendag 2014 aangesteld als de eerste Belgische dichter des vaderlands. Nu is er zijn zevende dichtbundel, De buitendeur, die zich afspeelt tijdens zijn jeugd in Congo en Palestina.
Al decennia lang timmert Charles Ducal (een pseudoniem van Frans Dumortier) aan de toegankelijke poëzieweg, maar nu pas lijkt hij enige naamsbekendheid bij het grote publiek te verwerven. Hij debuteerde in 1987 met Het huwelijk, schreef essays en werd, ondanks zijn geringe oeuvre, meermaals bekroond. Ducal geldt dan ook als een van de belangrijkste Nederlandstalige dichters van het moment.
De buitendeur is een prima gekozen titel voor een dichtbundel over vrijheid of het streven ernaar. Alle personages, jong en oud, willen immers uit hun huidige situatie breken. De titels van de gedichten lezen als een biografie en de cycli als hoofdstukken in een leven. Vele gedichten zijn dan ook uit zijn leven gegrepen. Het eerste deel bevat broze herinneringen aan Ducals jeugd (hij groeide op in een boerengezin) met onder meer het beklemmende ‘Op het land’ en ‘Met zeven aan tafel’. Geen plattelandsgedichten, maar gevoelig weinig woorden voor beklemmende en benauwende emoties. Ducal verwerkt in deze gedichten de zelfmoord van zijn moeder en ziet zijn vader verdwijnen door Alzheimer. Wat rest is een ontwrichte familie: ‘Hoe wij opstaan, wankelend, als bezopen / kinderen die net leren lopen’. Vervolgens zijn we er getuige van hoe Ducal troost vindt in de poëzie: ‘De moeder van de poëzie is de verveling. Zij sluit mij op en gooit de sleutel door het raam. Dit is je plek, zegt zij, probeer nu maar’. Erg raak. Voor ‘In de klas 1’ en ‘Meester’ blikt hij terug op zijn loopbaan als leraar Nederlands (intussen is hij gepensioneerd). Maar hij gaat ook verder dan zijn eigen omgeving en tijd. Naast gedichten als ‘Ergens in Polen 1. zomer 1954’ en ‘Na Auschwitz 1’ lees je over ‘De etnische zuivering van Palestina’. Voor ‘Een schitterend land’, de laatste cyclus, reist hij aan de hand van tentoonstellingen en diareeksen naar Congo. Het zijn schrijnende doch hoopvolle gedichten die eerder werden gepubliceerd in het kader van vijftig jaar Congolese onafhankelijkheid.
Het mag duidelijk zijn waarom Ducal als Belgische dichter des vaderlands is verkozen. Zijn betrokkenheid met de wereld alsmede zijn belevingen zijn herkenbaar voor velen. Bovendien hanteert hij een toegankelijke taal die af en toe rijmt in vloeiende, eenvoudige structuren. Vooral zijn innerlijke stem laat hij spreken, over angsten en verlangens. Daarnaast observeert Ducal zeer fijngevoelig, alsof hij een foto beschrijft. De poëet is duidelijk bijzonder zintuiglijk ingesteld – opvallend is hoe vaak de woorden ‘ogen’ en ‘licht’ terugkomen.
Nederland en Engeland kennen al langer de traditie van een landsdichter, maar voor België lag dat iets complexer vanwege de verschillende landstalen. Alle gedichten zullen immers in de drie talen ter beschikking gesteld worden. Jaarlijks dient Ducal minimaal zes gedichten te publiceren over thema’s of gebeurtenissen die belangrijk zijn voor België. De titel wordt na twee jaar overgedragen aan een Franstalige poëet, wellicht gevolgd door een van de Duitstalige gemeenschap.
Ducal staat voor innerlijke, zinnenprikkelende observaties en rake, aandoenlijke weerspiegelingen van de realiteit. Benieuwd hoe het klinkt als hij het land door zijn navel laat lopen.
Kind
Vader is groot. Hij steekt de zon in zijn zak.
Als ik een huis bouw schopt hij zoveel sneeuw
op het dak dat het instort. Als ik wegloop
legt hij mijn voeten vast met één schreeuw.
Moeder is klein. Zij kruipt door het sleutelgat.
Als ik alleen ben zucht zij als de wind
in mijn oor. In mijn droom speelt zij poppenkast.
Haar stem past precies in mijn hoofd.
Moeder en vader zijn even sterk.
Zij raken elkaar niet aan. Als hij spreekt
is haar oog net zo hard als zijn stem.
Ik kan mij meten aan haar of aan hem.
De afstand is even hoog.
Boekgegevens
Charles Ducal, De buitendeur, Uitgeverij Atlas Contact/De Linkeroever, ISBN 978 90 254 4291 0/ISBN 978 90 892 4280 8 (€ 21,95/€ 19,95)
Dit interview verscheen eerder in de Boekenkrant, editie 7 april 2014.
