Op 30 oktober kregen de paarden uit War horse op het podium van het Rotterdamse Luxor Theater gezelschap van een groep jonge schrijvers in de dop tijdens een bijzondere prijsuitreiking. Welke twee scholieren mochten zich winnaars van de nationale schrijfwedstrijd Talent voor Taal noemen?
Een zaal vol tieners kijkt met open mond naar het podium van het Luxor Theater. In een spectaculaire scène uit het toneelstuk War horse vechten twee paarden tegen elkaar. De dieren van hout, die allebei door maar liefst drie poppenspelers worden bestuurd, lijken echt te leven: ze steigeren, delen kopstoten uit en rennen achter elkaar aan.
Wie War horse kent, weet dat deze twee paarden, ondanks het onstuimige begin van hun relatie, hun vijandschap laten varen en uiteindelijk als echte vrienden voor elkaar door het vuur gaan. Het verhaal sluit dan ook perfect aan op ‘Vriend & Vijand’, het thema dat dit jaar centraal stond tijdens de schrijfwedstrijd Talent voor Taal. Zo’n 2500 middelbare scholieren schreven een verhaal over dit onderwerp. Uit deze flinke verzameling inzendingen werden uiteindelijk tien finalisten gekozen: vijf leerlingen in de categorie 12 tot en met 14 jaar en vijf leerlingen in de categorie 15 tot en met 18 jaar. De hoofdprijs voor twee van de jonge schrijvers is iets waar elke schrijver in spe van droomt: de publicatie van je eigen verhaal in de Metro, een krant met een publiek van 1,6 miljoen lezers. Als kers op de taart mogen de winnaars samen met hun hele klas een voorstelling van War horse bijwonen.
De tien finalisten zijn vanmiddag allemaal aanwezig in het Luxor Theater. De winnaars worden uitgekozen door een vierkoppige jury, met Jan Terlouw als voorzitter. Deze schrijver, die in zijn populaire kinderboek Oorlogswinter (1972) schreef over vriend- en vijandschap in oorlogstijd, schotelt de schrijftalenten een toespraak voor die eigenlijk net een mini-masterclass is. ‘Hoe schrijf je een verhaal? Nou, er zijn net zoveel methoden als dat er schrijvers zijn,’ vertelt Terlouw. ‘Ik vraag mezelf nooit af hoe ik iets wil vertellen, maar wat ik wil vertellen.’
De jury van Talent voor Taal 2014 bestaat naast Terlouw uit zangeres Giovanca en Erik Jonk, eindredacteur van de Metro. Over de publicatie van de winnende verhalen is Jonk enthousiast: ‘We plaatsen altijd zoveel negatief nieuws. We vinden het geweldig om ook eens zulke mooie verhalen te mogen plaatsen!’ Bart Ongering, beter bekend als Meester Bart dankzij zijn populaire Tumblr-website over zijn ervaringen als leraar op een middelbare school in de Bijlmer, is het laatste jurylid. Hij mag bekendmaken wie de winnaars van Talent voor Taal 2014 zijn.
Dan is het eindelijk tijd om te ontdekken welke verhalen de jury het beste vond. In de categorie 12 tot en met 14 jaar is de winnende tekst geschreven door Merel van Olphen (12). Merels verhaal Lifestyle gaat over een Indiase naaister, een Nederlands meisje dat graag kleding koopt en een jongen die de wereld wil verbeteren. ‘Merel vertelt het verhaal van drie verschillende personen, die elkaar niet kennen, maar die toch nauw met elkaar verbonden blijken te zijn,’ leest Meester Bart voor uit het juryrapport. ‘De jury is onder de indruk van de levendig uitgeschreven dialogen en de actualiteit; het verhaal geeft blijk van een grote maatschappelijke betrokkenheid.’
In de categorie 15 tot en met 18 jaar wint Christel van der Zanden (17) met haar verhaal Vlinder. ‘Christel vertelt over een ernstig ziek meisje dat zich tijdens haar ziekenhuisopname realiseert dat zijzelf haar ergste vijand is geworden,’ aldus de jury. ‘Het einde van het verhaal is hoopgevend. Het verhaal is met oog voor detail aangrijpend geschreven en raakte alle juryleden. De jury was zeer verrast door de originele verwerking van het thema ‘Vriend & Vijand’ en ziet een jonge schrijfster in de dop.’
Vervolgens wordt de zaal getrakteerd op een voordracht van de winnende verhalen door Kay Greidanus, hoofdrolspeler uit War horse, die op spectaculaire wijze op bovenop paard Joey het podium op galoppeert.
De verhalen die worden voorgelezen gaan over ziekte en armoede. Volgens het CPNB waren de winnaressen niet de enige schrijvers met zo’n zwaar onderwerp; zo speelden ook de Islamitische Staat, Vlucht MH17 en beide Wereldoorlogen een rol in de ingezonden bijdragen. Juryvoorzitter Terlouw schrok wel een beetje van de donkere onderwerpen die hij tijdens het jureren tegenkwam. ‘Ik was een beetje onthutst door het negatieve wereldbeeld,’ vertelt hij na de prijsuitreiking. ‘Veel van de kinderen schetsen een wereld die ze zelf waarschijnlijk liever niet willen, maar die ze blijkbaar wel zo zien.’ In zijn eigen kinderboeken beschrijft Terlouw liever situaties waarbij er altijd nog een sprankje hoop is. ‘Ik heb veel boeken voor de jeugd geschreven. Ze gaan bijna allemaal over fundamentele problemen waar je over moet blijven nadenken. Wel heb ik getracht om dit te doen op een manier die hoop biedt. Er is altijd nieuw licht aan het einde. Dat zal ik voor de jeugd nooit anders doen.’ De 82-jarige auteur schrijft tegenwoordig met name thrillers, in samenwerking met zijn dochter Sanne Terlouw. Het lijkt hem niet waarschijnlijk dat hij ooit nog een kinderboek zal schrijven. ‘Dat zou niet erg voor de hand liggen, want ik ken de kinderen, met hun iPhones en berichten van 144 tekens, niet meer zo goed. Dat is mijn wereld niet meer.’
Winnaressen Merel van Olphen (links) en Christel van der Zanden
Jurylid Meester Bart merkt juist dat de leerlingen op zijn school in de Bijlmer zowel moderne als oude technieken gebruiken om creatief te schrijven. ‘Ik weet dat veel jongeren zelf schrijven, op hun blog, in hun telefoon of in een schriftje. Ze doen dat op de achtergrond, maar heel af en toe laten ze het aan een docent zien. Dat is dan omdat jij als leraar interesse toont in wat zo’n leerling schrijft. Dan zie je de meest heftige en mooie verhalen langskomen.’ Zo liet een leerlinge hem een brief zien die ze als cadeau had geschreven voor de verjaardag van haar overleden moeder. ‘De tranen stonden in mijn ogen – dat is fantastisch om te zien,’ aldus Meester Bart.
Bij het lezen van een verhaal van een middelbare scholier oordeelt Meester Bart niet alleen als docent, maar ook als mens. ‘Als docent moet je natuurlijk kijken naar taalgebruik en spelling, maar ook naar de creativiteit en het gevoel dat je als lezer krijgt bij het zien van die tekst.’ Terlouw stoorde zich tijdens het jureren juist wel aan de gebrekkige beheersing van de Nederlandse taal. ‘Het viel me op dat de kennis van grammaticale vormen bedroevend is. Dat zie ik ook in artikelen van journalisten. Er zijn prachtige grammaticale vormen die de taal enorm verrijken, maar die door elkaar worden gehaald en langzaam verdwijnen. Ik heb niets tegen taalverandering, maar wel tegen taalverarming. Dat vond ik terug in de verhalen van de scholieren.’ Tijdens de prijsuitreiking eerder in de middag bleek ook al dat Erik Jonk kennis van de grammatica hoog in het vaandel heeft staan; hij nam de tijd op één van de deelnemers te complimenteren met haar grammaticale kennis. Zij was de enige die haar stuk in foutloos Nederlands had geschreven.
Taalfouten of geen taalfouten – winnaressen Christel en Merel mogen trots zijn op hun prestatie. En dat zijn ze ook. Voor Christel kwam de winst compleet onverwacht: ‘Het is heel erg gaaf. Ik heb de andere verhalen in mijn categorie gelezen. Die waren zo sterk en pakten me zo, dat ik dacht dat ik geen kans maakte! Ik vind het fantastisch dat mijn verhaal de jury zo heeft geraakt en dat ik toch de winnaar ben geworden.’ Ook Merel is verbaasd dat ze er met de hoofdprijs vandoor is gegaan. ‘De andere verhalen waren erg goed. Daarom was ik wel een beetje zenuwachtig. Ik ben echt heel blij dat ik gewonnen heb!’
