De zomer is de perfecte periode om rustig bij te lezen en om, letterlijk of figuurlijk, ‘over de grenzen heen’ te lezen. Tijdens mijn vakantie werd ik meegevoerd naar het zonovergoten Italië door de recent verschenen roman In het diepe van de Italiaanse bestsellerauteur Fabio Genovesi.
In de Italiaanse cultuur is slechts één ding belangrijker dan eten, en dat is familie. De autobiografische roman In het diepe gaat over de excentrieke familie Mancini. De jonge hoofdpersoon Fabio groeit op in een Italiaans vissersdorp als enige (klein)zoon binnen een groot mannengezelschap, met een tiental ooms die door de familievloek ongehuwd, kinderloos en dwaas zijn geworden. Ondanks de vele mannen in zijn directe omgeving, kijkt kleine Fabio – net als ieder kind – het meest op tegen zijn vader, de superman die met zijn handen alles kan maken wat zijn ogen zien.
Tot dusver beschrijft de roman het typische dolce vita, maar hier komt abrupt een einde aan als het noodlot toeslaat. Op kerstavond zijn alle dorpsbewoners bijeen in de kerk om de mooiste kerststal uit te roepen. Door de competitiviteit raakt iedereen op de vuist met elkaar en te midden van dit geweld valt de vader van Fabio van een hoge ladder naar beneden en raakt in coma. Eerder in de roman beschrijft de verteller een jeugdherinnering aan zijn vader, die hem meeneemt naar zee en hem onverwachts in het diepe water werpt zodat hij kan leren zwemmen. Als zijn vader hem die winteravond plotseling wordt ontnomen, voelt het voor Fabio opnieuw alsof hij reddeloos in het diepe wordt geworpen.
De afwezigheid van de vaderfiguur heeft grote impact op een kinderleven, zo ook op dat van Fabio. Hoewel de andere mannelijke familieleden zich als plaatsvervangende vaders over hem ontfermen, blijft Fabio een grote leegte voelen. Hij moet het doen zonder de typische levenslessen die vaders aan zonen doorgeven en loopt rond met vragen die hij niet aan zijn moeder kan stellen. Terwijl leeftijdsgenoten zich bezighouden met verkering en feesten, richt Fabio zich op het terugwinnen van zijn padre door iedere dag aan zijn bedrand voor te lezen uit huis-, tuin- en keukenhandleidingen die hij iedere week bij een marktkraam koopt voor honderd lire. De vraag is of de doortastendheid van het hoofdpersonage wordt beloond met een happy end.
De auteur neemt een risico door een kind als hoofdpersonage en verteller te kiezen, maar Genovesi heeft de valkuilen overwonnen door een overtuigend karakter als Fabio op te voeren, dat raakt aan de kwetsbaarheid en de belevingswereld van een opgroeiend kind. Genovesi heeft als volwassen man de gedachten, verzinsels en uitspraken van een kind weten te vatten in woorden, en die geloofwaardigheid houdt alle driehonderdennegentig bladzijden stand. De kinderlogica blijkt onder meer uit een fragment op de markt, als Fabio de boekenkraam passeert: ‘Toen stopte ze met lezen en keek op naar mij, en ik wist me geen raad en liet mijn blik zakken naar de dingen die ze verkocht, en het was me meteen duidelijk waarom er niemand bij haar kraam stond: die mevrouw verkocht alleen maar boeken. Boeken waren immers dingen voor op school, wat moesten mensen op de markt daar in vredesnaam mee, die waren toch veel te oud om naar school te gaan?’ Misschien heeft het geholpen dat het verhaal autobiografisch is en de auteur zich op zijn jongere ik kon beroepen. Het compliment hoort overigens ook ten deel te vallen aan de vertalers, die het zo hebben weten te vertalen dat het taalgebruik op geen enkel moment ongepast overkomt.
In het diepe is een meeslepende familieroman die een stortvloed aan emoties losmaakt en die afwisselend een lach en een traan oproept bij het lezen. Ondanks de dramatische wending van de plot, is het een feelgoodroman over een eigenzinnige buitenstaander die wereldwijs en volwassen wordt door tegen de stroom in te blijven zwemmen. De waarde van familie wordt keer op keer onderstreept, net als de verbindende kracht van verhalen. Tot en met de laatste bladzijde blijft In het diepe de adem benemen, met name het onverwachte The Notebook-achtige slotakkoord. De roman is, net als de vader van Fabio, een allrounder die iedere lezer zal weten te behagen.
Boekgegevens
Fabio Genovesi, In het diepe, vertaling: Manon Smits en Pieter van der Drift, Uitgeverij Signatuur, 390 pagina’s (€ 21,99)
Deze recensie verscheen eerder in de Boekenkrant, editie september 2019.
