De terroristische aanslag op het hoofdkantoor van het satirische weekblad Charlie Hebdo in Parijs vormde de inspiratie voor Het onwaarschijnlijke en droevige lot van Ivan en Ivana, de nieuwe roman van Maryse Condé.Een verhaal over een tweeling, die niet met en niet zonder elkaar kan leven, en over radicalisering.
In Het onwaarschijnlijke en droevige lot van Ivan en Ivana volg je de tweeling Ivan en Ivana in hun geboorteland Guadeloupe, in Mali, waar hun vader woont, en in Parijs, waar ze een beter leven willen opbouwen. Broer en zus hebben een sterke band. Zo sterk dat ze bang zijn gehoor te geven aan hun gevoelens voor elkaar. Toch gaan ze heel verschillend om met de gebeurtenissen die hen overkomen, zoals wanneer ze al op jonge leeftijd beseffen dat ze tot de kansarmste laag van Guadeloupe behoren. Ivana neemt zich dan voor dat zij haar moeder alle heerlijkheden gaat geven die ze verdient. ‘Ivan daarentegen raakte vervuld van woede tegen het leven, tegen het lot dat een kansarme van hem had gemaakt.’ Precies die verschillende levensinstellingen maken dat broer en zus een droevig lot wacht.
Je kunt het verhaal lezen als een coming of age-roman, als een aanklacht tegen kolonisatie, maar het gaat vooral over radicalisering. In haar eerdere roman En attendant la montée des eaux (2010) schreef Condé al: ‘Een terrorist, is dat niet simpelweg iemand die er niet bij hoort in zijn land, iemand zonder toegang tot rijkdom en geluk, iemand die op wanhopige en misschien wel barbaarse wijze probeert zijn stem te laten horen?’ Het is duidelijk dat ze het hoofdpersonage Ivan naar deze stelling heeft gemodelleerd. Om erbij te horen belandt hij steeds in verkeerde kringen en raakt hij betrokken bij ongure zaken. Zo moet hij tijdens hun verblijf in Mali bij een militie werken, waar hij steeds meer in aanraking komt met het islamitische gedachtegoed en gedwongen wordt een militair te vermoorden. Ivana is zijn tegenpool. Ze haalt de hoogste punten op school, is mooi en altijd behulpzaam. In Mali werkt ze in een weeshuis en in Parijs schopt ze het tot de Politieacademie.
Condé schrijft met veel vaart. Personages van allerlei pluimage passeren de revue en tussendoor spreekt de alwetende verteller de lezer rechtstreeks aan. Om commentaar te leveren, van repliek te dienen of te duiden. ‘En Ivana? vraagt u zich af. (…) Pardon, beste lezer. (…) We zijn bang dat we een heel saai verhaal schrijven als we ons baseren op het rooster van het Sunjata Keita-weeshuis waar zij werkte.’ In 2018 ontving de inmiddels 82-jarige schrijfster de alternatieve Nobelprijs voor de literatuur. De jury prees haar om haar oeuvre waarin magie en dromen, het kwaad maar ook de liefde een grote rol spelen. Van die lijn is ze ook ditmaal niet afgeweken.
Boekgegevens
Maryse Condé, Het onwaarschijnlijke en droevige lot van Ivan en Ivana, vertaling: Martine Woudt, Uitgeverij Orlando, 272 pagina’s (€ 22,50)
Deze recensie verscheen eerder in de Boekenkrant, editie juli 2019.
