De duisternis: mysterieus, beangstigend, iets om te bestrijden of juist om te omarmen? Journaliste Sigri Sandberg neemt de lezer in Het belang van duisternis mee de donkere Noorse nacht in om de noodzaak van dit verschijnsel te onderzoeken.
Door Jacomijn van Kempen
Sandberg woonde enkele jaren op Spitsbergen, waar het in het midden van de winter volledig donker is, het hele etmaal lang. In de zomer gaat de zon daarentegen helemaal niet onder en is het er altijd licht. Noorwegen heeft daardoor een bijzondere relatie met het vallen van de duisternis en het dagen van het licht. Hoe gaan we om met dit ritme, dat niet overeenkomt met onze natuur?
Hoewel de lange Noorse winternachten haar bekend zijn, is Sandberg altijd bang geweest voor het donker. Om die angst onder ogen te komen en te doorgronden, brengt ze een week lang alleen in een berghut in het plaatsje Finse door en neemt de lezer mee op haar avontuur. In Het belang van duisternis geeft ze inzicht in haar gedachtewereld, haar hersenspinsels en haar manier om de tijd door te komen. Dat doet ze op een aansprekende, persoonlijke manier: ‘Ik weet dat het ergste pas komt als ik straks mijn ogen sluit om te gaan slapen. Als ik de controle moet loslaten. Ik ben niet bang voor wolven, spoken of ijsberen. Dus waar ben ik dan bang voor?’
Haar verhaal wordt ondersteund door eenvoudig beschreven wetenschappelijke feiten, onderzoeksresultaten en diverse gedichten. Ze laat verschillende onderwerpen omtrent licht en duisternis de revue passeren, zoals slapeloosheid, stilte, de invloed van kunstlicht en de sterrenhemel. Hoewel de auteur bang is in het donker, benadrukt ze in haar boek ook de noodzaak ervan. De lange winternachten zorgen ervoor dat veel Noren te maken hebben met een verstoord slaapritme. Bestrijding van het donker door middel van kunstlicht lijkt een oplossing, maar sinds de verspreiding ervan op grote schaal zijn de slaapproblemen in Noorwegen alleen maar toegenomen. Daarnaast zorgt de overvloed aan kunstlicht ervoor dat er steeds minder plekken zijn waar de heldere sterrenhemel nog te zien is. ‘De mens heeft altijd gestreden tegen de duisternis, maar is het onderhand niet licht genoeg?’ Het maakt het boek niet alleen mooi en boeiend, maar ook urgent.
Parallel aan haar eigen verhaal vertelt de Noorse schrijfster ook dat van Christiane Ritter, die in 1943 een winter doorbracht in een jagershut op Spitsbergen. Daar beschrijft ze de ultieme eenzaamheid, de strijd om mens te blijven, maar ook de schoonheid van het Arctische landschap. Beide verhalen worden mooi in elkaar verweven, waardoor het boek nog minder aanvoelt als een optelsom van wetenschappelijke feiten. Het is een blik in een persoonlijke ontdekkingstocht waarin allerlei inzichten als vanzelf bovenkomen. Sandberg en Ritter dompelen zich beide onder in geïsoleerde duisternis en worden zich bewust van hetzelfde feit: we hebben licht en duisternis nodig. ‘Dat het altijd licht wordt, dat het altijd donker wordt. Wat een geluk.’
Boekgegevens
Sigri Sandberg, Het belang van duisternis. Vijf bange nachten onder de sterren in een Noorse berghut, vertaling: Maud Jenje, Uitgeverij Oevers, 179 pagina’s (€ 19,95)
