Londen, 1880. Leo Stanhope is lijkschouwer van beroep en komt erachter dat zijn grote liefde Maria vermoord is, als haar lichaam met ingeslagen schedel het mortuarium in wordt gereden. Leo draagt een groot geheim met zich mee: hij is man, maar geboren in een vrouwenlichaam. Dit wordt in het Victoriaanse Londen gezien als misdaad en laat Leo nou net verdachte nummer één zijn van Maria’s moord…
Door Famke Prins
De Engelse auteur Alex Reeve komt uit Buckinghamshire en is universitair docent. De schaker en het meisje is zijn debuut en het eerste deel in een serie over de transman Leo Stanhope. In dit bijzondere misdaadverhaal dat zich afspeelt in het Londen van vroeger staat het thema van transseksualiteit centraal. Leo is namelijk geboren als Charlotte, maar wil zijn leven niet als leugen leven en besluit op vijftienjarige leeftijd zijn ouderlijk huis te verlaten en verder te gaan als man. Dit moedige besluit heeft verstrekkende gevolgen: als zijn geheim uitkomt, staat hem een lange gevangenisstraf te wachten, of zelfs de dood. Om dat te voorkomen, besluit hij zelf op onderzoek uit te gaan naar Maria’s moordenaar, en zichzelf zo als verdachte uit te sluiten.
Om het verhaal nog gecompliceerder te maken, was Leo’s overleden geliefde een prostituee. Leo is vaste klant van het bordeel op Half Moon Street, en is daar verliefd geworden op Maria. Zij en een handjevol andere vrienden weten van Leo’s geheim. Vooral het bijzondere hoofdpersonage trok mij aan in dit verhaal: in historische fictie komt het niet vaak voor dat een transgender persoon een sleutelrol speelt. Wat raakt is een overpeinzing van Leo over zijn identiteit en lichaam, als hij die deelt met zijn Maria: ‘Ik keek naar mijn lichaam, wat ik doorgaans liever niet deed. (…) [Het was iets] wat los stond van mij, dacht ik, een vat voor mijn hersenen en ziel, dat onderhouden en gevoed moest worden, maar geen enkele waarde had. Dat iemand daarvan híéld – ik kon het me niet voorstellen. “Dit ben ik niet,” zei ik. “Niet zoals ik zou moeten zijn.” Ze vouwde haar handen om mijn wangen en keek me in de ogen. “Leo ik wou…” Ze viel stil en peinsde een moment, daarna kuste ze me heel zacht. “Ik wens je alle goeds van de wereld toe.” Maar ik had het gevoel dat dit niet was wat ze had willen zeggen.’
Leo wordt wel erg naïef neergezet wat betreft Maria: algauw na haar dood blijkt ze anders te zijn dan hij dacht. Zo stuit hij tijdens zijn zoektocht naar de moordenaar op een aantal dingen die niet pluis zijn, en blijkt bijvoorbeeld dat Maria in dezelfde tijd ook een andere relatie heeft gehad. Ondanks deze ontdekking blijft hij lange tijd volhouden dat Maria bij hem hoort en zijzelf er ook zo over dacht.
Het oude Victoriaanse Londen vormt een bijzondere achtergrond voor dit moord mysterie: mensen verplaatsen zich te paard, het is ondenkbaar dat een meisje een broek draagt en de rechercheurs moeten het van de ooggetuigen hebben. Het ‘oude’ Londen wordt mooi omschreven en je waant je echt even in vroeger tijden. Het detectivewerk voelt soms wat kneuterig aan, maar er waren in die tijd immers geen bewakingscamera’s of DNA-testen. Het voelt wat onrealistisch dat de rechercheurs die het onderzoek leiden vaak iemand op zijn woord geloven, maar dat was in die tijd wellicht hartstikke normaal.
Dat Leo’s identiteit niet geaccepteerd wordt door de maatschappij en zijn eigen familie, wordt meerdere malen pijnlijk duidelijk. Als Leo contact zoekt met zijn zus en om hulp vraagt, wordt hij wederom hard afgewezen, haar man en kinderen weten niet eens van zijn bestaan af: ‘Ze wist wat ik bedoelde: mijn neefjes en nichtjes zouden dan hun oom ontmoeten en ik zou me ook aan Howard kunnen voorstellen. Ik was ervan overtuigd dat hij heel nieuwsgierig zou zijn naar de zwager van wiens bestaan hij nooit had gehoord.’
Verrassend was dat er – behalve het transseksuele hoofdpersonage – nog meer zware onderwerpen een rol speelden in dit verhaal, zoals geweld, verkrachting, abortus, drugsverslaving en natuurlijk moord. Dit zijn véél pittige onderwerpen, waardoor sommige wat onderbelicht bleven. Al met al is De schaker en het meisje een bijzonder verhaal over een man die zijn strafbare identiteit verborgen moet houden en daarbij alles op het spel zet om de moordenaar van zijn geliefde te vinden.
Boekgegevens
Alex Reeve, De schaker en het meisje, vertaling: Noor Koch, Uitgeverij de Fontein, 320 pagina’s (€ 19,99)
Deze recensie verscheen eerder in de Boekenkrant, editie januari 2020.
