Afscheid van Odessa, een ode aan de glorie en de ondergang van een wereldstad, is nu voor het eerst verkrijgbaar in het Nederlands.
Vladimir Zjabotinski, die opgroeide in het Odessa van de negentiende eeuw, bracht dit literaire gedenkteken uit in 1936. De roman vertelt het verhaal van de joodse familie Milgrom en hun strijd om zich aan te passen aan een tijd die zich kenmerkte door politieke en sociale veranderingen. De naamloze protagonist is een welgestelde journalist die goed bevriend raakt met de Milgroms en de ondergang van ieder familielid met pijnlijke onmacht moet aanzien. Nog belangrijker dan de individuele plotlijnen van elk personage is de manier waarop Zjabotinksi het algemene verval van Odessa’s politieke klimaat en stadscultuur schetst.
Zjabotinski gaat uitgebreid in op de bevolkingsopmaak van Odessa en het vervagen van de klassenverschillen. Een amusant voorbeeld is hoe het gedrag van de conciërge van de hoofdpersoon geleidelijk aan verandert. Eerst neemt hij het geld van zijn baas nog aan met een beleefd ‘merci jongeheer.’ Later verandert het Frans in het Russische ‘dankjewel’ en uiteindelijk bromt hij alleen nog maar onverstaanbaar nadat hij het muntstuk ontvangt.
Ook heeft Zjabotinski personages gecreëerd die door de blik van de hoofdpersoon een authentiek karakter krijgen. Zo beschrijft hij de spontane en flirtgrage Maroesja Milgrom met de eerbiedigheid van een gentleman, terwijl hij voor de dolkomische Serjozja Milgrom diepe broederlijke gevoelens koestert.Verder beschrijft Zjabotinski de historische hoogtepunten van het negentiende-eeuwse Oekraïne en maakt hij veelvuldig gebruik van Russische, Franse en Griekse personages. Een beetje historische voorkennis is wel aan te raden, aangezien er maar weinig politieke verwikkelingen en stromingen daadwerkelijk worden uitgelicht. Door alle dialecten en taalgrapjes blijft het daarnaast altijd voelbaar dat Afscheid van Odessa een vertaling vanuit het Russisch is. Toch hebben de vertalers uitstekend werk geleverd. Wat Afscheid van Odessa verder een authentiek gevoel geeft is het feit dat het origineel in 1935 werd gepubliceerd en de auteur zelf compleet was verwikkeld in de tijdsgeest van de negentiende eeuw. De overduidelijke liefde voor de stad waar hij opgroeide maakt het boek tot een werkelijk prachtige roman. Waarom Zjabotinski zoveel van Odessa hield is misschien niet voor iedereen helder, maar wat deze oude stad zo bijzonder maakte, blijkt overduidelijk uit de ode aan de stad die hij met dit boek schreef.
Boekgegevens
Vladimir Zjabotinksi, Afscheid van Odessa, vertaling: Otto Boele en Inge van Gemert, Uitgeverij Wereldbibliotheek, ISBN 978 90 284 26108 (€ 19,95)
Deze recensie verscheen eerder in de Boekenkrant, editie april 2015
