Op dit moment is de literaire verfilming van Het Diner in de bioscoop te zien. Het boek van Herman Koch kwam in 2009 uit, de verfilming werd geregisseerd door Menno Meyjes. In de verfilming worden literaire middelen vertaald naar de mogelijkheden van het medium film, maar er zijn ook mogelijkheden van film die de literatuur niet vermag. Het verhaal gaat over een dilemma van ouders: je kind is betrokken bij misdaad. Hoe ver ga je om hem te beschermen? Een achtergrond van de geslaagde bewerking van een spannende roman.
Het is interessant om te onderzoeken hoe sommige ’tekortkomingen’ van het medium film ten opzichte van het medium boek worden opgelost. Een voorbeeld: waar laat je de beschrijvingen van gedachten van personages? Dit wordt in de film op verschillende manieren opgevangen. Het belangrijkste middel is de voice-over. Dit is naar mijn idee een gevaarlijk middel; een stem door een scène heen doet snel afbreuk aan de sfeer die door het beeld wordt geschept. Het is enorm moeilijk om deze goed in te zetten, maar ik heb me er tijdens Het diner geen enkele keer aan gestoord. Sterker nog: het ondersteunde daadwerkelijk het verhaal. De voice-over werkte omdat de stem niet een alwetende verteller was, maar de innerlijke stem van een personage. Bovendien speelde deze techniek een belangrijke rol in de karakterisering van het hoofdpersonage.
Een voordeel van het medium film is het camerastandpunt, wat kan bijdragen aan de inhoud van het verhaal. In literatuur zou je dit kunnen vatten in de rol van ‘ focalisator’ : de instantie door wiens ogen de lezer kijkt. Het camerastandpunt is tijdens de film soms opeens gefixeerd op de hoofdpersoon, die op dat moment recht in de camera spreekt. Deze techniek is opvallend: hier wordt een barrière doorbroken. Je kijkt als toeschouwer naar een verhaalwereld, maar opeens spreekt een personage uit deze wereld jou direct aan. Het effect van deze techniek is te vergelijken met het effect van vertellerscommentaar in een boek. De tijd wordt stilgezet, er is een terzijde van de verteller voordat het verhaal verder gaat. Hiermee wordt de spanningsboog kort onderbroken en krijgt de toeschouwer informatie die de personages uit de verhaalwereld niet krijgen. Dit wekt opnieuw spanning, omdat je als toeschouwer nu aan het denken wordt gezet over het vervolg.
Het diner maakt dus gebruik van behoorlijk wat literaire technieken. De film speelt zich, net als het boek, bijna volledig af in een restaurant, waar het diner plaatsvindt. Maar dit is totaal niet eentonig! Door verrassend scherp acteerwerk van Daan Schuurmans, Thekla Reuten, Jacob Derwig en Kim van Kooten zijn de scènes tijdens het eten afwisselend; af en toe kan er hard gelachen worden terwijl de spanning blijft stijgen. Kortom: de verfilming van Het diner voegt zeker iets toe aan het bestaande verhaal – en is voor de Koch-fan zeker de moeite waard.
