Neil Gaiman schrijft fantasyboeken voor volwassenen en kinderen, soms zelfs tegelijkertijd. Zijn nieuwe roman De oceaan aan het einde van het pad is bedoeld voor een ouder publiek – ook al is het hoofdpersonage een jongetje van zeven.
In de boeken van Neil Gaiman komen doodnormale mensen in abnormale situaties terecht, of alom bekende verhalen krijgen een schop voor hun kont en worden voorzien van een compleet nieuwe betekenis. Gaiman gooit het gewone leven in een blender en voegt er monsters, mythes en legenden aan toe. Het resultaat is een explosie van herkenning en vervreemding, die hij niet alleen via boeken, maar ook via strips, tv-shows, films en binnenkort ook computergames wereldkundig maakt.
Zo verplaatst hij het verhaal van Jungle Book naar een kerkhof, maakt hij van Sneeuwwitje een vampier en verandert hij Queen Victoria in een monster uit één van de boeken van H.P. Lovecraft. Hij laat een man ontdekken dat hij de zoon van spinnengod Anansi is, schrijft over een jongen die verliefd wordt op een ster en beschrijft hoe een omaatje de Heilige Graal op de kop tikt in een kringloopwinkel.
[quote]Gaiman blijft altijd met één voet in de werkelijkheid staan.[/quote]
In Gaimans nieuwe boek De oceaan aan het einde van het pad wordt eveneens het bekende met het volstrekt abnormale vermengd. Een schrijver van middelbare leeftijd keert terug naar het dorp waar hij is opgegroeid. Wanneer hij bij een vijver gaat zitten waarvan zijn oude buurmeisje Lettie Hempstock altijd zei dat het een oceaan was, wordt hij overspoeld met jeugdherinneringen. Zo denkt hij aan Lettie, haar moeder en haar oma, de vondst van een lijk in de buurt toen hij zeven jaar oud was en de gruwelijke daden van Ursula Monkton, een oppas met een monsterlijk geheim.
In al het fantasiegeweld blijft Gaiman met één voet in de werkelijkheid staan. In zijn boeken is er altijd wel een belangrijk personage afkomstig uit onze bekende wereld om te zorgen dat we niet compleet vervreemd raken van het Wonderland waar we in worden gezogen. In De oceaan aan het einde van het pad is die rol weggelegd voor de zevenjarige versie van het hoofdpersonage. De magische elementen waar hij mee te maken krijgt, voelen echter aan als een wereld die er wel is, maar die je nooit helemaal zult begrijpen. Zo blijft tot aan het einde onduidelijk wie de Hempstocks en Ursula Monkton precies zijn en waar ze vandaan komen.
Het is echter die onduidelijkheid die symbool staat voor de manier waarop een mens wel of niet om kan gaan met de meest traumatische gebeurtenissen uit zijn jeugd. Er is een afgrijselijke scene, waarin de vader van het jongetje, gemanipuleerd door Ursula Monkton, zijn zoon bijna verdrinkt in een badkuip. Mishandeling is een verschrikkelijke, ongrijpbare, maar realistische ervaring waar kinderen mee te maken kunnen krijgen. Uiteindelijk laat De oceaan aan het einde van het pad zien dat je ondanks dit soort ervaringen, of juist aan de hand van die ervaringen, iets kunt doen met je leven waar je trots op mag zijn.
Neil Gaiman schrijft bizarre verhalen, maar besteedt altijd aandacht aan levensechte en levensgrote thema’s: ware liefde, de angst voor de dood, het verlangen naar verandering of juist heimwee naar hoe het ooit was. De oceaan aan het einde van het pad is duidelijk zo’n ode aan vroeger. Het resultaat is een ingetogen verhaal over de fantastische, maar vooral de donkere kanten van je kindertijd.
Boekgegevens
Neil Gaiman, De oceaan aan het einde van het pad, Uitgeverij Boekerij, ISBN 978 90 225 6868 2 (€ 18,95)
Dit artikel verscheen eerder in de Boekenkrant, editie september 2013.
