Kunst, couveusekindjes en consequenties -

Niña Weijers won afgelopen week de Anton Wachterprijs 2014. Om dat te vieren herplaatsen we ons interview met Weijers, dat te lezen was in de juli-editie van de Boekenkrant.

Ruim een maand geleden verscheen de eerste druk van Niña Weijers’ debuutroman De consequenties. Hierin wordt het leven beschreven van Minnie, een kunstenares die succesvol is in haar werk, maar minder talent heeft voor de liefde. Als kind was ze al erg op zichzelf, afwezig. Nu balanceert ze op de grens tussen kunst en werkelijkheid.

Ik spreek met Niña af in een cafe in Amsterdam, waar de loungemuziek net iets te hard staat en waar we tien minuten op onze koffie moeten wachten. We voeren een inspirerend gesprek over kunst, couveusekindjes en consequenties.

Je hebt eerder korte verhalen geschreven, maar dit is je eerste roman. Een boek van papier dat je vast kunt houden, waar je naam op de voorkant staat. Hoe voelt dat?
‘Heel gek. Het was jarenlang een soort van vormeloos ding, waarvan ik eerst niet het gevoel had dat het een boek kon worden. Toen ik het voor het eerst in handen had, voelde dat dan ook heel raar. Alsof ik een nieuw huisdier had waar ik nog aan moest wennen.’

Ben je wel trots op wat je hebt geschreven?
‘Ik weet niet of trots het goede woord is, maar het is me gelukt om het boek te schrijven dat ik wilde schrijven.’

Wat is je uitgangspunt geweest voor het schrijven van De consequenties?
‘In mijn omgeving was er een baby’ tje dat veel te vroeg geboren was. Daar schreef ik een kort verhaal over, maar daarna is dit onderwerp me blijven bezighouden. Ik dacht: wat voor iemand wordt zo’n baby die eigenlijk al vanaf het begin van zijn leven een experiment is? Ik kwam toen uit bij een kunstenares, omdat het leven van een te vroeg geboren kind ook ‘kunstmatig’ is.’

Bedoel je met ‘de consequenties’ hetzelfde als ‘het lot’?
‘Ja en nee. Het boek heet om heel veel redenen De consequenties. Het lot, onvermijdelijkheid, speelt zeker een rol, maar in sommige gevallen gaat het juist om het gebrek aan consequenties. Ik ben altijd gefascineerd geweest door onverklaarbare dingen en de manier waarop mensen dan toch op zoek gaan naar een reden, naar houvast.’

Is het kunst, deze roman?
‘Ik hoop het wel. Als mensen zeggen dat het een kunstwerk is, vind ik dat in ieder geval het grootste compliment dat ik kan krijgen.’

Welke functie vervult kunst in het leven van een mens?
‘Dat is voor iedereen natuurlijk anders. Voor hoofdpersoon Minnie is het een existentiele kwestie, maar er zijn ook genoeg mensen voor wie kunst die rol niet vervult. Voor mij is het een manier om naar de wereld te kijken, iets wat me echt aan het denken zet en soms verwart.’

Is kunst niet ook gewoon een schreeuw om aandacht, een wens om gezien te worden?
‘Dat vind ik een beetje te cynisch. Gezien willen worden is een basaal, menselijk verlangen. Ik denk dat veel kunstenaars echt een urgentie hebben om dat wat ze doen te doen. Dat geldt ook voor Minnie. Ze verliest zich helemaal in haar projecten.’

Vind je Minnie sympathiek?
‘Vind jij haar sympathiek?’

Ik vind haar niet onsympathiek, maar wel een moeilijk mens.
‘Ik ben wel van haar gaan houden, maar ik heb dan ook jaren met haar doorgebracht. Ze is een beetje doorgeslagen in haar autonomie, deels doordat ze als baby’tje al zo geisoleerd was. Nee, Minnie is niet onsympathiek. Hoogstens ongrijpbaar.’

Doet Minnie een poging om van haar leven een kunstwerk te maken?
‘Ik denk niet dat dat haar doel is, het gebeurt min of meer. Haar hele leven vloeit over in dat project met de fotograaf. Als je werkelijkheid en kunst laat overlopen, dan kan dat gevaarlijk worden. Minnie beseft soms niet meer dat wat ze doet in de werkelijkheid gevaarlijk is. Ze is alleen maar bezig met zich te bewegen in dat kunstwerk.’

Ik denk dat veel kunstenaars echt een urgentie hebben om dat wat ze doen te doen. Dat geldt ook voor Minnie. Ze verliest zich helemaal in haar projecten.’

Waarin lijk jij op Minnie?
‘Ik herken mezelf vooral in het kind dat zij was. Ook ik stond vaak aan de zijlijn en had er moeite mee om contact te maken met andere kinderen. Ik zat het liefst met een boek in een hoekje en was net zo’n wijsneus als Minnie.’

Is dit boek dan niet gewoon een beschrijving van hoe jouw leven had kunnen zijn?
‘Zo heb ik het zelf nog nooit gezien. Daarvoor verschil ik te veel van Minnie. Ik zou nooit kunnen leven zoals zij, ik heb heel veel behoefte aan liefde en vriendschap. Minnie is ook stoerder dan ik.’

Maar is ze echt stoer, of gewoon roekeloos?
‘Het schippert er een beetje tussenin. Soms is het natuurlijk roekeloos en willekeurig, maar ze deinst er niet voor terug om de situatie naar haar hand te zetten. Tijdens het radiointerview bijvoorbeeld zuigt ze alles uit haar duim. Dat is misschien wel haar ultieme kunstenaarsdaad.’