In 2006 schreef Sarah Winman al een eerste versie van De blikman. Toen ze tien jaar later de kans kreeg om deze te bewerken, gooide ze het over een andere boeg en veranderde ze de insteek van het verhaal. ‘Ik was tien jaar geleden niet ervaren of volwassen genoeg om tot dit eindresultaat te komen,’ vertelt de Britse auteur.
Het boek dat nu in de winkel ligt, staat niet helemaal los van de eerdere versie die Winman schreef. Zo is naast de titel, ook de plaats van handeling en een van de hoofdpersonen ongewijzigd gebleven. ‘Dat verhaal is niet gepubliceerd, maar ik prijs mij gelukkig dat ik de kans kreeg om het te bewerken,’ vertelt de schrijfster. ‘Toen ik daarmee bezig was, besefte ik dat mijn schrijfstijl was veranderd en dat ik sommige thema’s al in andere boeken had onderzocht. Ik moest dus eigenlijk een volledig nieuw boek schrijven.’
De blikman draait om de bijzondere relatie tussen hoofdpersonen Ellis en Michael. Ze ontmoeten elkaar op twaalfjarige leeftijd in hun woonplaats Oxford en zijn direct onafscheidelijk. Hoewel hun vriendschap onschuldig begint, groeit het langzaam uit tot een liefdesrelatie. Wanneer ze op hun negentiende vertrekken voor een vakantie naar Zuid-Frankrijk, komen ze nog dichter tot elkaar. Als het verhaal vervolgens een tijdsprong van tien jaar maakt, blijkt Ellis getrouwd te zijn met Annie. Wat is er in de tussentijd gebeurd? En zijn Ellis en Michael nog steeds bevriend?
Yellow Brick Road
De titel van de roman doet denken aan het personage van de blikken man uit de klassieker De tovenaar van Oz. ‘De titel verwijst naar het werk dat Ellis verricht in de autofabriek, maar ik kon mijn boek niet De blikman noemen zonder de gelijkenissen met dit klassieke verhaal te onderzoeken,’ vertelt ze. ‘Ellis is echter niet op zoek naar zijn hart, zoals de blikken man in De tovenaar van Oz. Zijn hart is beschadigd, maar wel intact.’ Winman putte vooral inspiratie uit de klassieker door het idee van de Yellow Brick Road ook te gebruiken voor haar eigen werk. ‘Sommige personages slaan een bepaalde weg in, omdat zij geloven dat dit tot goede dingen zal leiden. Om het maximale uit zichzelf te halen, volgen ze dit spreekwoordelijke pad naar de zon.’
Naast de twee mannelijke hoofdpersonen bevat het boek ook enkele sterke vrouwelijke personages, zoals de moeder van Ellis: Dora. Voor haar loopt de Yellow Brick Road via een reproductie van ‘De zonnebloemen’ van Vincent van Gogh. Haar tirannieke echtgenoot verbiedt haar om het schilderij op te hangen, maar ze vindt uiteindelijk de kracht om tegen hem in te gaan. Als ik Winman vraag waarom ze juist voor dit kleurrijke doek heeft gekozen, blijkt dat ze eerst helemaal geen fan was van het schilderij. ‘Ik vond het beeld te commercieel geworden en daardoor boette het voor mij aan kracht in. Je ziet het overal op terug: sokken, paraplu’s en koelkastmagneten.’ Pas toen ze een aantal brieven aan zijn broer Theo las, kreeg Winman interesse in de kunst van Van Gogh. ‘Hij schrijft zo prachtig over verlies, verlangen en creativiteit. Vooral zijn drang om naar Zuid-Frankrijk af te reizen, sprak tot de verbeelding. Vincent geloofde dat het zoeken naar het licht en de zon hem tot een betere kunstenaar en persoon zou maken. De kleur geel in het schilderij staat voor mij voor hoop, mogelijkheden en acceptatie en komt ook regelmatig terug in de roman.’
Vertelkunst
Het verhaal van De blikman wordt verteld vanuit het perspectief van Ellis en Michael. ‘Omdat beide perspectieven mannelijk zijn, heb ik veel aandacht besteed aan het verschil tussen beide vertelstemmen. Lezers krijgen meteen een duidelijk beeld van het verschil in persoonlijkheid en emotie.’ Om tot dit resultaat te komen, moest ze nadenken over haar eigen manier van schrijven. ‘Ik wilde dat dit boek aanvoelde alsof het door een man was geschreven. Ik heb daarom mijn vrouwelijkheid als schrijver gedefinieerd en vervolgens enkele van die kenmerken weggenomen. Dat was raar, want daardoor voelde ik mij in het begin helemaal niet verbonden met mijn hoofdpersonen. Om die binding te bewerkstelligen, heb ik het verhaal eerst in de ik-vorm geschreven. Pas later heb ik het omgebogen naar een vertelperspectief in de derde persoon.’
Naast schrijfster is Winman ook actrice, en die ervaring heeft haar geholpen om een eigen stem te ontwikkelen. ‘Naar de toneelschool gaan is het beste wat mij ooit is overkomen. Acteren heeft me veel geleerd over communicatie en de manier waarop je het best een verhaal kunt vertellen. Het heeft mij vooral de emotionele kracht van woorden laten zien. Verhalen laten mensen op een andere manier naar zichzelf kijken en daar worden ze vaak een beetje minder eenzaam van. Ik houd deze wijze lessen altijd in mijn achterhoofd en probeer ze naar mijn boeken te vertalen.’
Boekgegevens
Sarah Winman, De blikman, vertaling: Miebeth van Horn, Uitgeverij Orlando, ISBN 9789492086785, 192 pagina’s (€ 18,95)
Deze recensie verscheen eerder in de Boekenkrant, editie september 2018.
