Sinds het verschijnen van het maar liefst 1280 pagina’s tellende Het achtste leven (voor Brilka), is Nino Haratischwili niet meer weg te denken uit de boekhandel. Van de Georgische theaterregisseuse en schrijfster is nu ook een tweede roman in het Nederlands verschenen, dat slechts half zo dik, maar even indrukwekkend is.
Door Istvan Kops
De kat en de generaal beschrijft de desastreuze gevolgen van de twee oorlogen in Tsjetsjenië in de jaren negentig. In 1995 strijkt tijdens de Eerste Tsjetsjeense Oorlog een Russische legereenheid neer in het dorp van de zeventienjarige Noera, waar zich vervolgens een tragisch incident voordoet. In 2016 probeert de Russische vastgoed-oligarch Alexander Orlow, die de Generaal wordt genoemd, af te rekenen met zijn verleden. Hij is van plan daarvoor een video te maken waarin een Georgische actrice, bijgenaamd de Kat, moet figureren vanwege haar bijna exacte gelijkenis met Noera.
Wat was voor jou de belangrijkste reden om dit verhaal te vertellen?
‘Ik las een boek van Anna Politkovskaja over de oorlog in Tsjetsjenië. Zij was een kritische Russische journaliste, die over politieke en maatschappelijke misstanden schreef en later om die reden werd vermoord. Het boek dat ze had geschreven liet me niet los. Ik raakte gefascineerd door de oorlogsmisdaden die in Tsjetsjenië waren gepleegd en begon me verder in de achtergrond van die strijd te verdiepen.’
De kat en de generaal en Het achtste leven zijn zeer lijvige boeken. Hoe lang doe je erover om zo’n roman te schrijven?
‘Ik heb er twee jaar over gedaan om De kat en de generaal te schrijven. Daarvoor heb ik een jaar pauze genomen vanwege de geboorte van mijn eerste dochter. Over het schrijven van Het achtste leven heb ik vier jaar gedaan. Toen ik aan dat boek begon, had ik geen idee dat het zo groot zou worden. Ik houd heel erg van het schrijven op zich, al heb ik er een hekel aan om de eerste zinnen op papier te krijgen. Ik heb mijn goede en slechte dagen. Soms schrijf ik vijftien pagina’s op één dag en op andere dagen kom ik niet verder dan twee of drie.’
Heb je van tevoren altijd al een beeld van hoe een roman eruit gaat zien?
‘Ik heb meestal een vaag omlijnd idee waarover ik wil gaan schrijven. Ik beschouw het als een soort puzzel die ik nog moet oplossen. Het plaatje heb ik al wel redelijk goed voor ogen, maar het duurt meestal wel even voordat alle stukjes in elkaar passen. In zekere zin is het in elkaar zetten van een verhaal als De kat en de generaal als het oplossen van een rubiks kubus. Telkens als ik ergens iets in het verhaal wijzigde, had dat consequenties voor een ander deel in het verhaal.’
Hoe zag je research er voor dit boek uit?
‘Ik heb vooral heel veel over de oorlogen in Tsjetsjenië gelezen. Daarnaast ben ik naar het land gereisd om er een gevoel bij te krijgen. Ik wilde weten hoe het eruitzag, hoe het er rook en hoe de mensen daar leefden. Tsjetsjenië is een dictatuur, waar niet zomaar over de oorlog mag worden gesproken. Het hele land is na de oorlogen in de jaren negentig opnieuw opgebouwd, waardoor alles er nieuw uitziet. Het is echter allemaal een façade, waarachter veel getraumatiseerde mensen schuilgaan. Mensen die tegen de Russen hebben gevochten en die hun nu als helden moeten vereren. Het is dan ook niet vreemd dat veel jonge, islamitische Tsjetsjenen zijn geradicaliseerd en naar Syrië zijn vertrokken.’
Wie zijn de hoofdpersonen in De kat en de generaal en hoe verhouden zij zich tot elkaar?
‘De Generaal is iemand die de oorlog in Tsjetsjenië heeft meegemaakt en daar, door een dramatisch incident, een compleet ander mens is geworden. Deze gebeurtenis vormt de kern van het verhaal. Als jongeman was hij een intellectuele dromer, maar later wordt hij een genadeloze oligarch. Verder is er Onno, een Duitse journalist die onderzoek doet naar de duistere rol die oligarchen in de Russische maatschappij spelen en daarbij in aanvaring komt met de Generaal. En dan is er Kat, een jonge Duitse actrice die door de oligarch wordt gevraagd om te figureren in een videofilm, aangezien ze als twee druppels water lijkt op Noera. Zij is het meisje dat een grote rol heeft gespeeld bij het tragische incident waarbij de Generaal als jongeman bij betrokken raakte.’
Veel mensen voelen zich ontheemd in het boek. Was dat een bewuste keuze?
‘Dat kwam eigenlijk automatisch. Ik wilde met Kat iemand neerzetten die zich net als Noera nergens thuis voelde en op zoek is naar haar plek in het leven. Verder is migratie sowieso een onderwerp dat me altijd aan het hart is gegaan, aangezien ik zelf ook van het ene land naar het andere ben verhuisd. Mijn Georgische roots hebben mij gevormd, zowel als schrijver en als persoon. Hoe langer ik in Duitsland woon, hoe Georgischer ik me ben gaan voelen.’
Boekgegevens
Nino Haratischwili, De kat en de generaal, vertaling: Elly Schippers en Jantsje Post, Uitgeverij Meridiaan, 676 pagina’s (€ 21,99)
Dit interview verscheen eerder in de Boekenkrant, editie december 2019.
