In Zomervacht van Jaap Robben zorgt de dertienjarige Brian een zomer lang voor zijn fysiek beperkte broer. Samen proberen ze een band op te bouwen, maar dit wordt bemoeilijkt doordat Lucien niet kan praten. Komen ze nader tot elkaar of groeit de zorg voor zijn broer Brian langzaam boven het hoofd?
Lucien verblijft tijdelijk bij zijn vader en broertje, omdat de zorginstelling waar hij woont een renovatie ondergaat. De ouders zijn gescheiden en als zijn moeder in die periode op vakantie is, wordt de vraag om voor Lucien te zorgen bij zijn vader neergelegd. ‘Hij is een ontzettend opportunistische man die het niet slecht bedoelt, maar waarbij veel dingen vaak niet zo handig uitpakken,’ meent Robben. ‘Hij heeft moeite om de financiële eindjes aan elkaar te knopen en is daardoor verblindt door de financiële vergoeding die tegenover de zorg voor Lucien staat. Als vader bekommert hij zich echter niet om zijn oudste zoon. Hij vlucht overdag weg en laat Brian op deze manier opdraaien voor de zorg.’
Het verhaal zoals het is
De schrijver vond het interessant om te onderzoeken wat er gebeurt als kinderen gedwongen worden een volwassen verantwoordelijk op zich te nemen. ‘Ondanks deze belangrijke taak kun je een kind niet veel kwalijk nemen als het niet helemaal naar wens gaat. Dit betekent echter niet dat de beslissingen die een kind in zo’n situatie moet nemen, geen impact hebben op andere mensen.’ Toch staat Brian in Zomervacht zijn mannetje en leert hij steeds meer over zijn broer en de dingen die hij nodig heeft. ‘Ik wilde dat het Brian op een bepaalde manier zou lukken, maar wel binnen zijn eigen mogelijkheden. Dit levert soms gevaarlijke en risicovolle situaties op, maar zorgt ook voor tedere en liefdevolle momenten.’
Wat vooral opvalt, is de gelijkwaardige relatie tussen de twee broers, ondanks dat Lucien niet kan praten. ‘Zomervacht gaat misschien nog wel het meest over het opbouwen van een band met iemand waarmee dat op het eerste gezicht onmogelijk lijkt. Het was mijn grootste drijfveer om van Lucien een levendig karakter te maken die zich in de loop van het verhaal ontwikkelt.’ Robben had dan ook voor ogen om zich vooral niet teveel te focussen op de dingen die Lucien niet kan, maar het verhaal gewoon te vertellen zoals het is. ‘In veel boeken spelen gehandicapte personages een bijrol en daarin is meestal een duidelijk tweedeling te zien. Aan de ene kant heb je bijvoorbeeld kinderen met down die nog redelijk goed kunnen functioneren en soms ook grappig zijn. Of een personage is zo zwaar gehandicapt dat het hele boek om dat probleem draait. Ik was op zoek naar iets wat daar tussen ligt. De kwetsbaarheden van Lucien zijn daar onderdeel van, maar ik heb ook geprobeerd er nog een spannend verhaal van te maken.’
Niet alles vertellen
Ondanks dat het in Zomervacht vaak goed gaat, hoop je toch dat een oplettende buurtbewoner ingrijpt en aan de bel trekt bij een instantie. Dit wordt bemoeilijkt doordat het verhaal zich afspeelt op een afgelegen terrein waar alleen twee aftandse caravans en een sloopbedrijf zijn gevestigd. ‘Ik houd ervan om mijn verhalen te laten afspelen op een geïsoleerde plek. Door de beperkte omgeving kun je een bijna theaterachtige setting creëren, waarin je maar een paar personages nodig hebt om een spannend verhaal te vertellen. Daarnaast ben ik gefascineerd door dit soort gore en lelijke plekken, omdat je soms vergeet dat daar daadwerkelijk mensen wonen. Zelfs in de meest uitzichtloze situaties proberen zij er nog het beste van te maken en een huiselijk sfeer te creëren.’
Eén van de personages die het beste van zijn leven hoopt te maken, woont tijdelijk naast Brian en zijn vader: Emile. Zijn vrouw heeft hem het huis uitgezet en daarom bewoont hij tijdelijk de tweede caravan op het terrein. Vanaf het allereerste begin, heb je het idee dat er iets met Emile aan de hand is, maar het is moeilijk om daar als lezer een vinger op te leggen. ‘Het is een thema dat mij altijd wel bezighoudt: is er iets met iemand of niet? Als ik als schrijver eenmaal een zaadje plant, of een hint geef in een bepaalde richting, kun je dat personage al bijna niet meer anders zien,’ gelooft Robben.
Het is daarbij interessant dat wat we over Emile te weten komen, net als veel andere belangrijke momenten in het verhaal, wordt verteld vanuit het perspectief van Brian. ‘Als kind weet je niet alles. Hij hoort veel van zijn vader, maar wordt ook bewust buiten veel dingen gehouden. Dat is voor Brian soms heel frustrerend, omdat hij vaak maar de helft van een verhaal weet.’
De schrijver heeft er bewust voor gekozen om de kantelpunten in het verhaal niet te beschrijven. Niet weten hoe de vork precies in de steel zit, vindt Robben dan ook interessanter dan alle belangrijke gebeurtenissen uitspellen. ‘De lezer weet bijvoorbeeld niet wanneer Lucien naar een instelling is gegaan of waarom de ouders gescheiden zijn, maar je ziet wel de resultaten ervan. Als kind moet je daar simpelweg mee leren omgaan. Het is ook wel weer goed dat kinderen niet alles weten, want je wilt ze als ouder ook niet overal bij betrekken.’
Beeld: Charlie De Keersmaecker
Boekgegevens
Jaap Robben, Zomervacht, Uitgeverij De Geus, 320 pagina’s, ISBN 9789044525014 (€ 21,99)
Dit interview verscheen eerder in de Boekenkrant, editie 3 september 2018.
