Voor 3PAK, het geschenk bij de Boekenweek voor Jongeren, werd dit jaar de hulp ingeschakeld van niet drie, maar vier spraakmakende auteurs: Danielle Bakhuis, Pepijn Lanen, Floor van het Nederend en Johan Fretz. Wij gingen met hen aan tafel.
Achter de schermen van reality-tv
Bakhuis, bekend om haar razendspannende young adult-thrillers, ging al meerdere keren mee met de ‘Literatour’ langs middelbare scholen. Dat ze nu ook werd uitgenodigd voor 3PAK, vindt ze ‘een prachtige mijlpaal’. Tijdens die week wordt ook de prijs voor het Beste Boek voor Jongeren uitgereikt. Bakhuis’ boek De executie is een van de genomineerden. ‘Een geweldige lijst om tussen te staan,’ zegt de auteur. ‘Wat ik merk is dat op veel meer scholen young adult-titels zijn toegestaan op de leeslijst. En daar word ik alleen maar heel blij van. Er zitten parels tussen die naadloos aansluiten bij de belevingswereld van jongeren. Daarmee kweek je pas echt leeshonger.’
Dat doet zij zeker met haar spannende verhaal ‘De Virgin’, dat zich afspeelt in dezelfde dystopische wereld als De executie. ‘Ik heb altijd in mijn achterhoofd gehad dat dit nog eens leuk was om uit te werken. “De Virgin” beschrijft een tv-programma waarbij jonge meiden hun maagdelijkheid aanbieden via een afvalrace. Dat idee komt voort uit mijn liefde voor reality-tv. Ik ben dol op programma’s als Temptation Island, Love Island en mijn nieuwe favoriet, The Bachelorette. Het zijn programma’s met gekke, kunstmatige ingrepen om iets ongrijpbaars te willen vangen, namelijk: ware liefde. Dat blijf ik fascinerend vinden.’
Het verhaal opent met een scène waarin een familie de popcorn erbij pakt om naar dit tv-programma te kijken. Vervolgens gaat het over op het perspectief van Hannah, de uitverkoren ‘virgin’ van dat seizoen. Bakhuis: ‘Dit verhaal lijkt misschien een extreem voorbeeld van reality-tv, maar aan de andere kant: zou dit echt nooit kunnen? Ik twijfel. Er werden Kamervragen gesteld toen Big Brother in 1999 voor het eerst werd uitgezonden. Met de huidige kennis van nu vinden we dat programma behoorlijk braaf. Wanneer jongeren “De Virgin” lezen, hoop ik dat ze zichzelf dingen gaan afvragen. Zouden ze kijken? Zouden ze meedoen? Je kunt discussiëren over hoe nep en scripted reality is, maar feit is wel dat zodra de camera uitgaat, het nog steeds mensen met echte gevoelens zijn.’
Haar favoriete boekenserie aller tijden, De Hongerspelen, gaat ook over een dystopische toekomst. ‘Persoonlijk houd ik van verhalen waarbij de hoofdpersoon erachter komt wie hij/zij nu werkelijk is en waar hij/zij voor staat. Ik geloof dat je daar als jongvolwassene heel erg mee bezig bent. Wie ben ik en hoe verhoud ik me tot de groep? Tot de maatschappij? Dat is een vraag die de rest van je leven relevant is.’
Ridder met een kater
Een vreemde eend in de bijt is het stripverhaal van Lanen en Van het Nederend, ‘De afzat-knalavonturen van FaberWilhelm’. Dit was oorspronkelijk een kort verhaal uit Lanens bundel Sjeumig. ‘Samen met Floor heb ik vorig jaar een graphic novel uitgebracht, Hotel Dorado,’ vertelt de schrijver. ‘Voordat we daaraan begonnen lag er het idee om dit korte verhaal ook door hem te laten tekenen. Toen het verzoek van 3PAK kwam om daar iets voor te doen, viel alles op zijn plek.’
Hoe ging die samenwerking? ‘Pepijn is echt een schrijver,’ zegt Van het Nederend, ‘hij maakt het verhaal. En samen maken we dan een soort van storyboards, dus hoe de pagina-indeling en de karakters eruit zouden kunnen zien.’ Omdat Lanens manier van schrijven al erg tot de verbeelding spreekt, moest Van het Nederend een manier zien te vinden om dat over te brengen in beeld. ‘Dat is soms wel moeilijk, omdat Pepijn natuurlijk een hele grappige manier van schrijven heeft, dus soms was het zonde om die tekst weg te laten. Maar in andere gevallen was wat ik tekende al genoeg. Omdat we elkaars werk al lang kennen, wisten we goed van elkaar wat onze sterke punten zijn.’
Het verhaal speelt zich af in een fantasievol, middeleeuws landschap. Het begint met een ridder die wakker wordt met een enorme kater en niet weet waar hij is. Van het Nederend: ‘Dat zag ik meteen voor me. In deze strip zijn de ridders als van die prinsen waar we aan de ene kant tegenop kijken, maar die eigenlijk vooral feesten en niks echt belangrijks te doen hebben.’
Veel van de humor zit in het taalgebruik. Lanen mixt ouderwetse formuleringen met moderne (verzin)woorden, zoals we van hem gewend zijn in zijn muziek. ‘Ik geloof heel erg in dat je alles moet doen waar je zin in hebt. Er zijn geen regels. Als ik soms even vastzit, denk ik ineens: O ja, ik ben degene die alles allemaal bepaald, dus FaberWilhelm heeft wel een mobiele telefoon nu. Als je schrijft is alles mogelijk, je hebt geen budget nodig zoals bij films. Dus ik probeer zo veel mogelijk alles wat ik bedenk toe te laten in mijn werk.’
De naam van de hoofdpersoon, FaberWilhelm, doet denken aan Lanens rapperalias FaberYayo. Moeten we dit personage zien als een alternatieve versie van hemzelf? ‘Het is vooral gewoon een grapje. Ik houd altijd een notitiebestand met losse ideeën bij, bijvoorbeeld als ik over straat loop of iets bedenk waar ik om moet lachen. Daarin had ik ook de naam FaberWilhelm opgeschreven. Ik dacht eerst misschien voor een nummer, maar dat is toen dit verhaal geworden. Het leek me gewoon leuk om te schrijven over een ridder met een kater.’
Roadtrip naar jezelf
Fretz, die met zijn laatste roman Onder de paramariboom de Boekhandelsprijs 2019 won, schreef voor 3PAK het reisverhaal ‘Naar Mancora’. Hierin gaat een jongeman met tegenzin op een backpacktocht om ‘zichzelf te vinden’, ook al vindt hij dat eigenlijk maar zweverig gedoe. Fretz: ‘Toen ik op de middelbare school zat, had ik nog nooit gevlogen, dus elk ander land voelde toen als een onontdekte wereld. Tegelijkertijd werd ik ontzettend moe van medescholieren die het over niets anders hadden dan hun backpacktocht na het eindexamen. Ik heb er dus altijd een haat-liefde verhouding mee gehad, maar ben uiteindelijk wel gaan backpacken, net als de hoofdpersoon in Zuid-Amerika.’
Hoofdpersoon Benjamin, ofwel Benji, heeft niet zozeer iets tegen reizen, maar tegen ‘backpacken als lifestyle, als ultieme Insta-pose om anderen te laten zien hoe uniek en geweldig je bent’. Fretz: ‘Ik denk dat we ons vaak te veel focussen op dingen als “de beste versie van jezelf worden”. Ik vind dat echt onzin. Natuurlijk is het mooi en goed om ambities en dromen te hebben en die na te jagen. Maar het moet geen doel zijn om aan bepaalde maatstaven te voldoen die je jezelf oplegt.’Daar kan hijzelf ook over meepraten. ‘Op mijn backpacktocht ontdekte ik vooral: dit is het, dit ben ik, hier zal ik het mee moeten doen. Dat is wel een heel waardevol inzicht dat je kunt opdoen als je uit je dagelijkse routine bent, in the middle of nowhere.’
Het is Benji’svader die hem overhaalt om toch zo’n reis te gaan maken, nadat hij gevloerd werd hij door een burn-out. Een vrij zwaar thema voor een verhaal gericht op jongeren. Fretz zegt dat hij daarin niet speciaal rekening heeft gehouden met de doelgroep: ‘Ik denk dat jongeren bepaalde dingen die wij als volwassen bestempelen juist beter doorzien, dan volwassenen zelf. Ze hebben een enorm scherpe, open blik. Het feit dat de hoofdpersoon 21 is, is ook toeval. Ik vind het een mooie brugleeftijd: je bent oud genoeg om al een beetje serieus te worden genomen, jong genoeg om nog overal mee weg te komen. Tussen jeugd en wasdom in. Een moment waarop alles nog mogelijk is.’
Boekenweek voor Jongeren
Van 18 tot en met 27 september 2020 vindt de jaarlijkse Boekenweek voor Jongeren plaats. Voor de gelegenheid gaan verschillende schrijvers op ‘Literatour’ langs scholen door het hele land, ligt de verhalenbundel 3PAK als geschenk in de boekhandels en wordt de prijs voor het Beste Boek voor Jongeren uitgereikt. Kijk voor meer informatie op www.boekenweekvoorjongeren.nl.
[styled_box color=”Orange”]Danielle Bakhuis, Pepijn Lanen, Floor van het Nederend en Johan Fretz, 3PAK, uitgave van de Stichting CPNB, 64 pagina’s (gratis verkrijgbaar tijdens de Boekenweek voor Jongeren)
Dit interview verscheen eerder in de Boekenkrant, editie augustus 2020.
