De Chileense auteur Isabel Allende (1942) was op 18 oktober te gast bij BorderKitchen in Den Haag, waar ze met Niña Weijers sprak over haar nieuwe roman De Japanse minnaar. De 73-jarige schrijfster liet zien dat ze beschikte over de timing en flair van een comédienne, maar schuwde ook de persoonlijke thema’s niet.
‘Ik ben altijd bang dat alleen de uitgever komt opdagen’, bekent Allende vlak nadat ze heeft plaatsgenomen op het podium. Interviewer Niña Weijers, bekend van haar alom geprezen debuut De consequenties (2014), stelt haar gerust; er zitten ruim zeshonderdvijftig mensen in de zaal. Even later neemt de schrijfster zichzelf opnieuw op de hak, wanneer Weijers haar vraagt waarom ze zo productief is. Allende: ‘Ik heb niets anders te doen, ik heb geen leven.’ Vervolgens beschrijft ze hoe haar moeder van 95 ’s avonds laat televisie kijkt en op pornografische programma’s stuit, waarna ze in brieven aan haar dochter minutieus uiteenzet wat ze allemaal heeft gezien. Dan weet je: dit heeft Allende vaker gedaan, dit vindt ze leuk.
Hoe kan het ook anders. Met meer dan 56 miljoen verkochte romans die zijn vertaald in meer dan dertig talen is Isabel Allende een van de meest gelezen Spaanstalige auteurs. Na jaren te hebben gewerkt als journalist publiceerde ze in 1982 haar eerste roman, waarmee ze direct groot succes had. Het huis met de geesten is een Chileense familiekroniek die loopt van het begin van de twintigste eeuw tot in de jaren zeventig, toen het bewind van president Salvador Allende omver werd geworpen. De roman is sterk verbonden met Allendes persoonlijke geschiedenis, want als achternicht van de gevallen president was ze na de staatsgreep gedwongen haar vaderland te ontvluchten.
Tegenwoordig woont de schrijfster in de Verenigde Staten en heeft ze ongeveer vijfentwintig boeken op haar naam staan, waaronder De stad van de wilde goden (2003), Zorro (2005) en Ripper (2014). Allendes nieuwste roman, De Japanse minnaar, draait om het leven van de Poolse Alma Belasco, die in een verzorgingstehuis terugblikt op haar bewogen leven. In 1939 sturen haar ouders haar naar familie in de Verenigde Staten om aan de nazi’s te ontkomen. Ze wordt liefdevol opgenomen in het gezin van haar welgestelde oom en tante en raakt hecht bevriend met haar neef Nathaniel en met Ishimei, de zoon van de Japanse tuinman. De Japanse minnaar beschrijft Alma’s levenslange liefde voor deze twee mannen.
Opvallend is dat Allende, toen ze begon aan het verhaal, nog niet precies wist waar het over zou gaan. ‘Op 8 januari, altijd 8 januari, sluit ik mezelf op om te gaan schrijven. Dat heeft gedeeltelijk te maken met bijgeloof, maar voornamelijk met discipline. Ik heb een dag nodig om te beginnen. Ik start de dag met een open hart en een open geest. Ik heb geen idee van het verhaal, ik weet niet waar ik over ga schrijven. Ik ga gewoon zitten, ik mediteer een beetje, ik steek een kaars aan en ik probeer een zin te schrijven die van binnenuit komt, zonder na te denken. Ik heb misschien een idee over de tijd en de plaats waar het verhaal zich zal afspelen, maar verder niets.’
Allende gelooft dat zij de verhalen waarover ze schrijft niet zelf kiest, maar dat de verhalen háár kiezen. Het idee voor De Japanse minnaar ontstond toen een vriendin haar vertelde dat haar Joodse moeder van tachtig, die in een bejaardentehuis woonde, veertig jaar lang bevriend was geweest met haar Japanse tuinman. Hoewel haar vriendin beweerde dat ze slechts vrienden waren, zag Allende direct twee geliefden voor zich. Het verhaal bleef haar onbewust bezighouden. ‘Waarschijnlijk omdat het in verband stond met gebeurtenissen die op dat moment speelden in mijn eigen leven. Ik was in die tijd net zeventig en ik voelde dat er een nieuwe fase in mijn leven was aangebroken. Het was in elk geval het einde van mijn huwelijk.’ Allende beschrijft hoe haar man twee kinderen verloor aan een drugsverslaving, waardoor er na 27 jaar huwelijk een onoverbrugbaar gat tussen het echtpaar ontstond. Door de scheiding begon Allende zich vele vragen te stellen over de liefde. Kan liefde voor altijd zijn? Kunnen we liefde verzinnen? Wat is romantische liefde? Wat is gepassioneerde liefde? Ze dacht na over herinneringen, over verlies, over de levens die ze had geleefd, en verwerkte dit alles in haar roman.
De boeken van de Chileense schrijfster gaan echter niet alleen over liefde, maar ook vaak over extreem geweld dat mensen wordt aangedaan. In De Japanse minnaar komen de ouders van Alma om tijdens de Tweede Wereldoorlog, en wordt de familie van Ishimei in een kamp gestopt na de Japanse aanval op Pearl Harbor. Allende: ‘Ik denk dat al mijn werk een reis is tussen geweld en pijn, en intieme liefde. Dat zijn ook de krachten die mijn eigen leven in evenwicht houden. Ik heb veel momenten van crisis gekend, en ik heb meer dan eens compleet opnieuw moeten beginnen. Maar ik heb ook liefde gekend. Dus op een bepaalde manier heb ik veel geluk gehad.’
Als Weijers begint over de aanwezigheid van krachtige, vrouwelijke personages in het werk van Allende, reageert ze droogjes: ‘Ken jij zwakke vrouwen dan?’ Haar feministische inslag komt eveneens naar voren als het gaat over haar vroegere baan als vertaler van boeketreeks-achtige romans. Uit verontwaardiging over de onderdanige, leeghoofdige vrouwelijke personages vertaalde ze de tekst niet alleen, maar paste ze hem ook hier en daar aan, ‘zodat de vrouwen wat intelligenter werden. Soms eindigden ze als wapendealer in het Midden-Oosten.’
Het contrast tussen humor en emotie tijdens deze avond maakt duidelijk dat onder Allendes gevatte opmerkingen en haar vrolijke interactie met het publiek een serieuzere laag schuilgaat, waarvan ze af en toe een stukje laat zien. Wie goed luistert weet echter dat deze afwisseling helemaal past bij wie Isabel Allende is: ‘Veiligheid is een illusie, iets dat we denken te kunnen bezitten. We gaan allemaal dood en we zullen allemaal lijden. Maar er zijn ook veel momenten van vreugde. Laten we daarvan genieten terwijl het kan, en laten we pijn moedig onder ogen zien.’
Foto: Floor Keller
Boekgegevens
Isabel Allende, De Japanse minnaar, vertaling: Henk van den Heuvel, Uitgeverij Wereldbibliotheek, ISBN 978 90 284 2621 4 (€ 19,99)
Dit artikel verscheen eerder in Boekenkrant, editie november 2015.
