Op de achterflap van Lieveling staat een prachtige foto. Een vrouw met donker haar voorziet een blonde dame van een warme, innige omhelsing. De brunette kennen we: het is de auteur van het boek, Kim van Kooten. Maar wie is die blondine?
Uit de tekst onder de foto blijkt dat het hier gaat om Pauline Barendregt. Ze is Design director en eigenaar van een strategic design consultancy in Amsterdam. Én een goede vriendin van actrice en schrijfster Kim van Kooten, die besloot haar debuutroman te baseren op Barendregts moeilijke jeugd. Geen lofzang op een flitsende modecarrière dus, maar een breekbare ballade over de moeilijke kindertijd die in Barendregts verleden verborgen ligt.
Voor Lieveling doopte Van Kooten haar hoofdpersonage om van Pauline naar Puck. We ontmoeten haar als ze vijf jaar oud is, en samen met haar flamboyante maar asociale moeder bij een rijke man gaat wonen. In eerste instantie lijkt dit nieuwe begin een groot feest: Puck wordt overladen met cadeautjes, en mama mag zoveel shoppen als ze wil. In de jaren die volgen begint Puck zich steeds vaker af te vragen of het leven bij haar stiefvader wel zo gewoon is. Zijn er wel andere vaders die hun kinderen na het badderen afdrogen met hun handen in plaats van een handdoek? Is het niet vreemd dat papa haar naakt op de foto zet, en soms zelfs zonder kleren tegen haar aankruipt?
Het zware onderwerp van Lieveling lijkt schril in contrast te staan met Van Kootens eerdere schrijfwerk: de zeer grappige scripts voor Alles is liefde en Alles is familie. Verrassend genoeg is de vrolijkheid die deze films kenmerkte toch ook goed voelbaar in deze debuutroman. De psychotische shoppartijen van Pucks moeder zijn vaak gênant en pijnlijk, maar worden door Van Kootens verwoordingen alsnog passages waar je smakelijk om moet lachen. Zelfs de situatie rondom de stiefvader is bij vlagen grappig. Zo blijft Puck hem een tijdlang steevast ‘ome meneer’ noemen, want: ‘Hij is gewoon geen papa. Hij is een meneer. Hij is de baas. Met zijn grijze pak en oudemannenhoofd, zijn bril en zijn reuzenoorlellen.’
Met haar humor maakt Van Kooten het loodzware misbruikthema behapbaar, zonder de ernst van de situatie verloren te laten gaan. Dat komt met name door de indrukwekkende opbouw, en Van Kootens beslissing om Puck haar verhaal zelf te laten vertellen. De vijfjarige Puck meldt het misbruik eerst terloops, zonder dat ze precies doorheeft wat het betekent; naarmate het verhaal vordert, beseft ze steeds beter wat haar stiefvader haar aandoet. Ze denkt er dan ook steeds vaker aan om iemand te vertellen wat er met haar gebeurt. Maar aan wie zou ze het moeten vertellen? En lost het opbiechten haar problemen wel op? Haar vader is verdwenen, en echte vrienden heeft ze niet. Haar egoïstische moeder zwelgt in zelfmedelijden en lijkt zich weinig voor haar dochter te interesseren. De enige andere familie die ze heeft, aan haar moeders kant, lijkt meer om haar stiefvaders geld te geven dan om het meisje zelf. En dat terwijl je als lezer niet anders kunt dan houden van die warme, pientere en lieve Puck.
In de achterflaptekst van dit boek staat een veelzeggend zinnetje: ‘Na het lezen van Lieveling wil je Puck nooit meer alleen laten.’ En dat is ook zo. Je wilt in de letters springen, dit eenzame meisje omhelzen en haar uit de ellende halen. Daarom is het einde van de roman ook zo frustrerend. Het verhaal eindigt op een punt waarop het absoluut nog niet goed met haar gaat. Hoe heeft dit getraumatiseerde meisje zich opgewerkt tot een vrouw met lieve vrienden en een mooie carrière? Van Kooten en Barendregt blijven ons het antwoord schuldig. Maar gelukkig is er wel die foto op de achterflap, waarop we zien dat er nu wel van Puck/Pauline gehouden wordt. Dat ze er niet alleen voor staat. Dat er mensen voor haar zijn.
Boekgegevens
Kim van Kooten, Lieveling, Uitgeverij Lebowski, ISBN 978 90 488 3024 4 (€ 19,99)
Foto: Paul Bellaart
