Als kind wilde Ronald Giphart (1965) acteur worden, later koos hij voor een bestaan als schrijver. In zijn nieuwe roman Lieve keert hij terug naar de wereld van film – maar alleen uit liefde voor het woord.
In het restaurant van een Utrechts hotel vertelt Giphart over zijn achtste roman Lieve. Het verhaal draait om de jonge, getalenteerde regisseur Noah Boudrin, die bezig is aan zijn vierde, uiterst persoonlijke speelfilm. Het project is een ode aan zijn echtgenote, de Vlaamse actrice Lieve Vandelieve, die is omgekomen bij een auto-ongeluk. Als lezer volg je de totstandkoming van de film van begin tot eind, waarbij steeds meer onthuld wordt over het verborgen verleden van Lieve. Tegelijkertijd krijg je een inkijkje in het leven van acteurs Bison van Beerschot en Liv Minnema, die Noah en Lieve spelen.
Lieve is een roman die leest als een film, en dat is precies Gipharts bedoeling. ‘Wat ik heb geprobeerd is om door middel van filmtechnieken het boek helemaal op te zetten als een film. Zo zijn er eenenvijftig hoofdstukken, wat neerkomt op het gemiddelde aantal scènes in een film. Ook heb ik gebruik gemaakt van filmopbouw en focalisatie en mezelf steeds afgevraagd: what’s the worst thing that could happen? – een vraag die gesteld wordt om een scène naar zijn top te brengen.’
Wie Gipharts vorige roman Harem heeft gelezen, waarin fotografie een belangrijke rol speelt, ziet misschien al de thematische gelijkenis tussen beide boeken: de strijd tussen woord en beeld. Lieve is een aanklacht tegen film, vertelt Giphart. ‘Boek en film zijn eigenlijk elkaars natuurlijke vijanden. We leven in een enorm door beeld gedomineerde cultuur, waarbij het woord het aan het afleggen is. Met Harem heb ik geprobeerd dat te thematiseren en te laten zien dat het woord sterker is. Lieve is daar weer een vervolg op. Het is een slag in de strijd tegen het beeld.’
Dat Giphart in deze strijd het woord vertegenwoordigt was niet altijd vanzelfsprekend. Als kind wilde hij acteur worden. Geïnspireerd door de donkere kamer van zijn vader verruilde hij zijn acteursdroom later voor een ander carrièreperspectief in de wereld van het beeld: dat van fotograaf. Het omslagpunt kwam rond zijn achttiende verjaardag, toen hij boekenbonnen cadeau kreeg. De bonnen gaf hij uit aan een fotoboek. Het toeval wil echter dat het net in die periode Boekenweek was, en bij zijn aankoop kreeg hij het Boekenweekgeschenk van Maarten ’t Hart cadeau. Na het lezen van De ortolaan wist hij: ik wil schrijver worden. En dat is nooit meer veranderd.
Zijn entree in de schrijverswereld maakte hij vervolgens niet in 1992 met Ik ook van jou, maar jaren daarvoor al, tijdens een dagje spijbelen in Amsterdam. Samen met zijn beste vriend Bert Natter had hij de trein naar de hoofdstad gepakt om naar de legendarische boekhandel Athenaeum te gaan. Onderweg hielden ze halt bij uitgeversvesting Singel 262, om schreeuwend voor de deur hun literaire debuut aan te kondigen: ‘Binnenkort worden wij hier uitgegeven!’ Toen ze daarna bij Athenaeum naar binnen wilden stappen, liep net op dat moment Harry Mulisch de winkel uit. ‘Meneer Mulisch!’ riep de jonge Ronald. ‘Mag ik u misschien een hand geven?’ De auteur schudde beide jongens de hand en vervolgde zijn weg.
Een verschrikkelijk verhaal eigenlijk, vindt Giphart. ‘Maar we vonden het ook iets eeuwigs hebben: de eerste keer dat we met zijn tweeën binnenstapten bij Athenaeum, dé boekhandel van Nederland, kwamen we meteen Harry Mulisch tegen die ons een hand gaf, waarmee hij het stokje aan ons overdroeg.’
Naast de strijd tegen het beeld voert Giphart in Lieve ook, zoals wel vaker, een strijd tegen de hypocriete seksuele moraal. En dus gaat Lieve over seks, maar ook over liefde, trouw, overgave en zelfverlies. Er is een hoofdrol weggelegd voor candaulisme. ‘Dat betekent dat je het opwindend vindt als jouw geliefde seks heeft met iemand anders,’ legt Giphart uit. ‘Ik vind dat een mooi thema. Het is een belangrijk onderwerp in film, maar in boeken komt het niet veel voor.’
Aanleiding om over seks te blijven schrijven is er genoeg, want, zoals hij zelf zegt: het zijn preutse tijden. ‘Een van de redenen dat ik regelmatig over seks schrijf is omdat het een onderwerp is waar mensen zo krampachtig over doen. Er heerst een sfeer alsof we in een totaal bevrijde samenleving leven waarin alles kan gebeuren en ook gebeurt, maar dat is helemaal niet waar. Vijfentwintig jaar geleden was Nederland een veel vrijer land. Het is nu allemaal zó krampachtig. Dat scholieren na het sporten hun zwembroek aantrekken als ze met zijn allen gaan douchen, dat vind ik echt wezenloos. Ik merk inhoudelijk ook dat ik minder ver kan gaan tijdens lezingen. Als ik op scholen kom wordt er van tevoren gezegd: we zouden het op prijs stellen als u niet over seks vertelt tijdens het voorlezen.
‘De algemeen heersende opvattingen zijn ook veranderd. Als het vijfentwintig jaar geleden over vreemdgaan ging, dan was dat voor vijfentwintig procent reden om een relatie te beëindigen. De rest zei: het verdient geen schoonheidsprijs, maar ik zou mijn partner er niet uit gooien. Als je deze vraag tegenwoordig stelt, is negentig procent bereid om de relatie te beëindigen. Wat ik bij lezingen soms doe, als het over vreemdgaan gaat, is aan de zaal vragen: wie heeft het wel eens gedaan? Nou, dan steekt niemand zijn vinger op hoor. Het is een onderwerp waar we het niet over hebben, terwijl de halve wereldliteratuur er over gaat. Het houdt de gemoederen blijkbaar wel erg bezig. Als het over seks gaat gedragen mensen zich heel anders dan dat ze zeggen dat ze zich gedragen. Als schrijver hoor je die hypocrisie bloot te leggen en mensen een spiegel voor te houden.’
Beeld: Ruud Pos
Boekgegevens
Ronald Giphart, Lieve, Uitgeverij Podium, 256 pagina’s, ISBN 978 90 575 9783 1 (€ 19,90)
Dit interview verscheen eerder in de Boekenkrant, editie september 2016
