Een historische roman met de titel De dochter van de zeemeermin deed mijn fantasie op hol slaan. Wie was die zeemeermin, de ‘Watervrouw van Edam’, en hoe kwam zij aan deze bijzondere naam? Het nieuwste boek van Lydia Rood vertelt je het verhaal dat schuilgaat achter deze middeleeuwse mythe.
Lydia Rood is een van Nederlands meest bekende schrijfsters, vooral van kinderboeken. Ik kende haar in eerste instantie dan ook alleen als kinderboekenauteur. Als ik Rood vraag of het klopt dat De dochter van de zeemeermin haar eerste historische roman voor volwassenen is, moet ze even nadenken. ‘Ja, nu jij dit zegt… dat is zo!’ roept ze enigszins verbaasd uit. ‘Zo veel verschil maakt het dus ook weer niet of ik historische boeken voor kinderen of volwassenen schrijf. Voor beide moet je natuurlijk onwijs veel onderzoek doen. Je kunt geen alinea schrijven zonder minstens drie dingen op te zoeken. Ik wil dat alles klopt. Je kunt bijvoorbeeld geen aardappelzak laten rondslingeren in de middeleeuwen. Die fouten achtervolgen je altijd. Het schrijven van een historische roman is dus niet zo makkelijk, eigenlijk.’
Hoe ben je op het idee gekomen om De dochter van de zeemeermin te schrijven?
‘Het begon ermee dat de gemeente van Edam mij een keer vroeg een kinderboek te schrijven over iets Edams. Ze lieten me toen het stadsmuseum zien. Daar hangen drie levensgrote schilderijen van markante figuren, en er is een vierde geweest. Dat was een portret van de Watervrouw van Edam, waarover eigenlijk heel weinig bekend is. Ze weten alleen dat ze als drenkeling is opgevist in Edam, Haarlem haar heeft tentoongesteld als “zeemeermin” en dat ze daar is gestorven als een christenvrouw al biddend en spinnend zonder ooit met iemand gesproken te hebben. Ze kan natuurlijk doofstom zijn geweest, maar waarom is er geen familie naar haar komen vragen? Waarom is ze niet opgeëist? Daar moet een heel leven achter zitten, en heel iets droevigs, iets ergs. Dat kon ik helemaal zelf invullen. Ze moet heel eenzaam zijn geweest. Daarom heb ik haar een dochter gegeven. Daarnaast was ik toevallig net met mijn dochter en haar vriend in Schotland geweest. Dit land is niet alleen de setting van het grootste gedeelte van mijn verhaal geworden, maar deze vakantie zette mij ook aan het denken over het thema moeders en dochters.’
De roman gaat over de zoektocht van de Schotse Megan naar haar moeder in Holland tegen de achtergrond van alle familievetes waarvan sprake was aan het Schotse hof. Hoe belangrijk is familie voor jou?
‘Ik vind je vragen nu al leuk! Dat mag je erbij schrijven!’ Ze denkt even na. ‘Mijn allereerste boek ging over een jongen die op zoek ging naar zijn vader en was eigenlijk als een detective bedoeld. Mensen zeiden daarover: goh, het gaat veel over familie. Daar schrok ik eigenlijk een beetje van. Dat had ik dus niet expres gedaan. En nu zeg jij het over dit boek. Ja, daar zit wel wat in… Oké, toen ik met mijn dochter en mijn schoonzoon in Schotland was, is daar iets gebeurd waardoor dat getriggerd werd. Maar familie is misschien te belangrijk voor mij, dat kan zijn.’
Wat gebeurde daar in Schotland?
‘Die vakantie in Schotland was best dramatisch. Mijn dochter brak daar met mij. Dat is intussen gelukkig weer goed hoor. Mijn dochter heeft zich mijn lot als gescheiden moeder te veel aangetrokken. We waren gewoon te close. Toen ik dit boek aan het schrijven was, kwamen daar vanzelf twee moeders in. De zeemeermin, de biologische moeder van Megan, heeft een ‘deuk’ opgelopen in het verleden en is een molensteen om de nek van haar dochter. De vrouw die Megan als haar eigen kind heeft grootgebracht, is klaar met opvoeden en denkt: zoek het nu zelf maar uit in de wereld! De dochter voelt zich dan wel een beetje in de steek gelaten, maar dat is natuurlijk wel een betere manier: loslaten van beide kanten. En die moeders ben ik dus allebei. Behalve over de tijd waarin het verhaal zich afspeelt, gaat het dus ook heel erg over moederschap en loslaten vooral.’
Je beschrijft in het boek het verschil tussen de moeder, die aan het hof heeft gewoond, en haar dochter, die als gewone burger opgroeit. Stel dat jij toen had geleefd, waaraan zou je de voorkeur geven?
‘Ik vind jouw vragen zo leuk! Wat denk je dat ik nu ga antwoorden?’
Ik, voorzichtig: ‘Als een gewone burger?’
‘Ja, met al die haat en nijd om al die landgoedjes, die voortdurend van eigenaar wisselden, was je je leven niet zeker. En ik ervaar ook zelf, in mijn eigen leven, dat bezit een belasting is. Hoe minder bezit je hebt, hoe minder gedoe. Geen onderhoud, geen jaloezie, geen hekken die je op slot hoeft te doen. Prinses zijn was ook helemaal niet zo leuk, want je was gewoon handelswaar. Al schrijvende kwam ik erachter dat als je gewoon “niemand” bent, omdat er geen landgoedje aan je kont hangt, je mag trouwen met wie je wilt en je vrijheid veel groter is.’
Beeld: Ruud Pos
Boekgegevens
Lydia Rood, De dochter van de zeemeermin, Uitgeverij Ambo|Anthos, 464 pagina’s (€ 19,99)
Dit interview verscheen eerder in de Boekenkrant, editie mei 2017
