Vooral in België rolden de deskundigen publiekelijk over elkaar heen toen bekend werd dat hun landgenote Kristien Hemmerechts een roman had geschreven waarin het hoofdpersonage nadrukkelijk was gebaseerd op Michelle Martin, de ex-vrouw van Marc Dutroux. Zonder dat de meeste mensen met een uitgesproken mening het boek ooit hadden gelezen, ontstond er bij onze zuiderburen een soort stemming dat zo’n boek niet kan, niet mag en nooit een goed boek kan zijn.
Door Bram Bakker
In een meningencultuur als de onze kan zoiets natuurlijk wel, en gebeurt het ook zeer regelmatig, mede doordat media gretig op zo’n zaak ingaan. Het tragische dieptepunt werd bereikt toen serieuze boekhandelaren in België verklaarden het boek niet te willen verkopen, als ware het Mein kampf van Adolf Hitler. Als men eerst het boek zou lezen, en pas daarna een oordeel zou vellen, was er vast een heel andere stemming ontstaan. De vrouw die de honden eten gaf is namelijk een uitstekende roman, waarin een zeer complexe vrouw op realistische en invoelbare wijze wordt geportretteerd. Ze is gestoord, ze heeft de wet overtreden, ze was getrouwd met een hele enge, foute man; dat stemt overeen met de feiten die we wel kenden. En in de roman wordt daar op geen enkele manier aan getornd. Maar Martin is behalve een veroordeelde dader ook een slachtoffer van veel minder bekende feiten: ze was zwanger van haar derde kind toen Dutroux in de gevangenis zat en ze de meisjes die hij had opgesloten volgens zijn instructies eten moest geven. Ze woonde niet eens met hem samen en hij maakte doorlopend misbruik van haar onvermogen nee te zeggen of anderszins een grens te trekken. Ze zat gevangen in de relatie met deze levensgevaarlijke man, maar dat overkomt meer mensen. Zelfs de meest gruwelijke misdadigers hebben vaak een partner. En dan was er ook nog de relatie met haar eigen moeder, die eveneens als pathologisch bestempeld kan worden en die een factor van belang was bij het ontstaan van haar trieste situatie.
[quote]Het tragische dieptepunt werd bereikt toen serieuze boekhandelaren in België verklaarden het boek niet te willen verkopen.[/quote]
Het boek speelt rond de vrijlating onder voorwaarden op het moment dat Odette, zoals Martin in het boek wordt genoemd, het grootste deel van haar straf heeft uitgezeten. Ze krijgt mee hoe men haar typeert als de meest gehate vrouw van België en ze beklaagt zich erover dat haar deze typering ten deel valt, terwijl er in hetzelfde land ook een moeder in het gevang zit die haar vijf kinderen eigenhandig de keel heeft doorgesneden. Als lezer krijg je gaandeweg steeds meer begrip voor Odette, zonder dat je wordt verleid haar daden te bagatelliseren. Natuurlijk zoekt de vrouw veel schuld buiten zichzelf, maar wat moet ze dan? Is er te leven met het besef dat het enkel jou is aan te rekenen wat er is geschied? Terwijl bijvoorbeeld ook politie en justitie hun werk niet goed deden, en daardoor ook een bijdrage leverden aan de dood van vier jonge meisjes… En daarmee draagt niet enkel Odette alle schuld. De vrouw die de honden eten gaf is reclame voor het vrije woord, voor de kunstenaar die een interpretatie geeft aan de geschiedenis. Het draait niet om een diagnose en de behandeling die daar bij hoort, het is een gevalsbeschrijving, die gevarieerd is, maar over het algemeen behoorlijk neutraal. Het is in ieder geval een stuk genuanceerder dan al die mensen die menen te weten dat de vrouw van Dutroux een onmens is, en verder niks. Alleen al vanwege het aanbrengen van die nuancering verdient Hemmerechts’ boek een grote schare lezers.
Boekgegevens
Kristien Hemmerechts, De vrouw die de honden eten gaf, Uitgeverij De Geus, ISBN 978 90 445 3158 9 (€ 19,95)
Dit artikel verscheen eerder in de Boekenkrant, editie maart 2014.
