Ook dit jaar wordt weer de Libris Geschiedenis Prijs voor het beste geschiedenisboek uitgereikt. Op 25 oktober horen de genomineerden in de uitzending van radioprogramma OVT wie de gelukkige winnaar is. Waar gaan de boeken op de shortlist van dit jaar over? Wij vroegen het aan de vijf genomineerden.
Enny de Bruijn over De hoeve en het hart:
‘De hoeve en het hart gaat over een boerenfamilie in het Gelderse dorpje Herwijnen, in de periode 1600-1750. Dat ik aan dat onderwerp begon, had alles te maken met de vondst van een uitgebreide briefwisseling tussen een Herwijnense boer en zijn zoon in de stad. Ik had meteen het gevoel: dit is zoiets unieks, er zijn maar zo weinig bronnen waarin boeren uit de vroegmoderne tijd zelf aan het woord komen, daar moet ik echt iets mee gaan doen. Tegelijk wilde ik meer dan alleen het verhaal van die ene boer vertellen. Ik wilde graag iets reconstrueren van de cultuur waarbinnen hij zijn brieven schreef, van de mentaliteit van de boerenbevolking uit het rivierengebied. Vanuit het perspectief van Gelderse boeren zagen de dingen er regelmatig anders uit dan vanuit het veel bekendere Hollandse, stedelijke perspectief. Daarom wilde ik deze vrijwel vergeten groep boeren met hun relatief onbekende plattelandscultuur voor het voetlicht halen en laten zien hoe zij het leven geleefd hebben.’
Angelie Sens over De kolonieman:
‘De kolonieman neemt de lezer mee door de roerige en vormende jaren 1780-1860, een periode gekenmerkt door revoluties, oorlogen, verzetsbewegingen én wederopbouw. Deze periode valt samen met het leven van Johannes van den Bosch (1780-1844). Deze militair, visionair bestuurder, econoom en staatsman speelde een uitermate belangrijke rol bij de opbouw van het Nederlandse koninkrijk onder Willem I, maar is bij veel mensen uit het zicht van de geschiedenis verdwenen. Met zijn in 1818 opgerichte Maatschappij van Weldadigheid ontwikkelde hij in rap tempo landbouwkoloniën in de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden. Met eenzelfde voortvarendheid en dadendrang drukte hij ook zijn stempel op de levens van inwoners van de overzeese gebieden. De (bijna) afschaffing van de slavernij in Suriname en de invoering van het Kultuurstelsel in de Indonesische archipel zijn hiervan de meest pregnante voorbeelden.’
Pieter van Os over Liever dier dan mens:
‘In dit overlevingsverhaal van Mala Rivka Kizel (Warschau, 1926) gaat het om de neiging van mensen de Ander te wantrouwen of zelfs te haten, én het vermogen van mensen zich voor te doen als lid van een andere bevolkingsgroep (zoveel verschillen mensen immers niet). Rivka Kizel groeide op in een Jiddisch sprekende wereld. Desondanks lukte het haar tijdens de Duitse bezetting door te gaan als een katholieke Poolse. Eenmaal in Duitsland weet ze zichzelf zelfs als Volksduitser te verkopen, dankzij haar blonde haar, blauwe ogen en goede beheersing van het Duits. Uiteindelijk wordt ze verliefd op een lid van Hitlers NSDAP.’
Eva Vriend over Eens ging de zee hier tekeer:
‘Eens ging de zee hier tekeer gaat over de visserijgemeenschappen rond het IJsselmeer die we allemaal associëren met schilderachtige stadjes vol historische schepen. Toen in 1932 de Afsluitdijk werd gedicht, veranderde het leven hier ingrijpend. De Zuiderzee, een levenszee, werd een zoete, doodse plas en Flevoland kwam droog te liggen. Ik heb onderzocht hoe deze inbreuk van bovenaf het leven van de Zuiderzeefamilies heeft veranderd.
‘De Zuiderzeeplaatsen staan veelal als oubollig en benepen bekend, maar dat is wat te kort door de bocht. De kustbewoners voelen meer een trots soort weerstand. Het gevoel van: “Ze hebben ons de status van dorp aan zee al afgenomen, maar onze identiteit blijft van ons.” Het zijn juist zeer veerkrachtige gemeenschappen. Ook in de families die ik volgde, zag ik hoe visserszonen als ondernemer grote internationale firma’s zijn begonnen. Die veerkracht vond ik echt indrukwekkend.’
Mar Oomen over Missievaders:
‘Missievaders gaat over een familie van katholieke wereldverbeteraars, een gelovige familie die de wereld intrekt om “goede werken” te doen, maar ingehaald wordt door de geschiedenis. Het boek biedt een bijzonder perspectief op een onderbelichte bladzij uit de koloniale geschiedenis: de hoogtijdagen van de katholieke missie. Tegelijkertijd laat Missievaders zien hoe de katholieke missie en protestantse zending aan de voet stonden van de latere ontwikkelingshulp.
‘Dankzij een foto in het archief van mijn vader begreep ik ineens welke rol ons gezin in de missie te spelen had. Op die foto lopen mijn zusje en ik als twee- en driejarigen helemaal vooraan in een lange optocht van Afrikaanse meisjes in helderwitte jurkjes. Door dat beeld besefte ik ineens dat ons gezin als voorbeeldgezin een instrument was voor de missie, wij moesten de Afrikaanse bevolking laten zien dat je een goed leven kon krijgen als je katholiek werd. Ik moet bekennen: ik was buitengewoon geschokt toen ik die foto voor het eerst zag.’
Boekgegevens
Enny de Bruijn, De hoeve en het hart. Een boerenfamilie in de Gouden Eeuw, Uitgeverij Prometheus, 368 pagina’s (€ 24,99)
Angelie Sens, De kolonieman. Johannes van den Bosch (1780-1844), volksverheffer in naam van de koning, Uitgeverij Balans, 480 pagina’s (€ 39,99)
Pieter van Os, Liever dier dan mens. Een overlevingsverhaal, Uitgeverij Prometheus, 368 pagina’s (€ 19,99)
Eva Vriend, Eens ging de zee hier tekeer. Het verhaal van de Zuiderzee en haar kustbewoners, Uitgeverij Atlas Contact, 368 pagina’s (€ 24,99)
Mar Oomen, Missievaders. Een familiegeschiedenis van katholieke wereldverbeteraars, Uitgeverij Atlas Contact, 320 pagina’s (€ 22,99)
Dit artikel verscheen eerder in de BKGeschiedenis, editie oktober 2020.
