Van één van Duitslands bekendste actrices verwacht je geen debuutroman over een boomlange, depressieve Amerikaanse ex-bankier. Toch is Als het licht wordt van Franka Potente een levensechte tragedie over schrijnende eenzaamheid in Los Angeles.
Potente is niet onbekend met Amerika; nadat ze bij het grote publiek doorbrak dankzij de cultfilm Lolarennt (1998), speelde ze in verschillende grote Hollywoodproducties. Ze weet dan ook een realistisch beeld te scheppen van de semi-plastic aard van de City of Angels. Hoofdpersonage Tim Wilkins staat echter mijlenver van haar af. De uit Arkansas afkomstige vijftiger wordt verlaten door zijn vrouw en kort daarna ontslagen. Eenzaam en verward blijft hij achter in een koud huis in L.A., vol designermeubels die eigenlijk te klein zijn voor zijn lichaamslengte van twee meter tien. Wat volgt is een odyssee van slechte beslissingen: Tim bouwt een flinke rook- en drankverslaving op, raakt verzeild in vechtpartijen en stort zichzelf in seksuele escapades en drugsgebruik.
Tims persoonlijkheid past goed bij zijn logge lichaam: hij is als een puzzelstukje dat nooit in het geheel past, te groot qua omvang én gedrag. Hij heeft last van heftige stemmingswisselingen. Langzaam wordt duidelijk dat Tims emotionele instabiliteit geen nieuwe ontwikkeling is, maar de belangrijkste oorzaak van zijn problemen.
Potentes debuut heeft veel weg van de filmhuisfilms van Gus van Sant. Er is weinig concrete actie en veel aandacht voor het beschrijven van sfeer en ruimte. Tegelijkertijd is er net onder de oppervlakte een flinke chaos te ontwaren. Tims drinkgedrag verandert haast onmerkbaar in alcoholisme. De relatie met zijn zoon, die aan het begin slechts bestaat uit plichtmatige wekelijkse golfafspraakjes, eindigt in een haast onherstelbare ruzie. Tims woedeprobleem ontpopt zich ten slotte via flashbacks als de wortel van alle ellende. Dankzij deze subtiele ontwikkelingen ontdek je dat de persoonlijkheid van de gekwelde hoofdpersoon, net als bij ieder mens, bestaat uit talloze donkere én lichte kanten. Het duurt lang voordat Tim beseft dat hetzelfde geldt voor de mensen om hem heen, en dat hij hard zal moeten werken om iedereen opnieuw te leren kennen.
Potente is een ster op het gebied van personageontwikkeling: ze weet hoe een mens van vlees en bloed er van binnen uitziet. Ook is het knap dat ze niet gaat voor een hapklaar Hollywood happy ending, maar tegelijkertijd voorkomt dat haar verhaal verzandt in zwartgalligheid. Er is aan het einde zelfs meer dan een sprankje hoop voor de toekomst. Dat maakt van Als het licht wordt niet alleen een intrigerend portret van een echt mens, maar ook een boek dat licht schept in de donkerste tijden. Een bijzondere prestatie van deze debuterende schrijfster met haar onwaarschijnlijke hoofdpersoon.
Boekgegevens
Franka Potente, Als het licht wordt, Uitgeverij Thomas Rap, ISBN 978 94 004 0020 7 (€ 19,90)
Foto: Piper Verlag
Dit artikel verscheen eerder in de Boekenkrant, editie november 2014.
