Het verschijnen van Zaterdag betekende voor Ian McEwan zijn doorbraak bij het grote publiek. Nu in midprice editie verkrijgbaar!
Als hij naar het bed loopt hoort hij een laag gerommel, een zachte, aanzwellende donder, en hij blijft staan luisteren. Het geluid zegt alles. Hij kijkt ter bevestiging over zijn schouder naar het raam. Natuurlijk is een komeet zo ver weg dat hij alleen maar kan lijken stil te staan. Ontzet neemt hij zijn plaats voor het raam weer in. Het geluid houdt dezelfde sterkte als hij de schaal nogmaals herziet, inzoomt deze keer, van zonnestof en -ijs terug naar het lokale. Er zijn maar drie, vier seconden verstreken sinds hij dat vuur aan de hemel zag en er al tweemaal van gedachten over veranderde. Het volgt een weg die hij zelf in zijn leven vaak heeft afgelegd, intussen bezig met zijn vaste patronen: zijn stoelleuning en zijn horloge terugzetten, zijn papieren opbergen, altijd benieuwd of hij beneden zijn eigen huis kan vinden in die onmetelijke, bijna fraaie oranje-grijze uitgestrektheid; van oost naar west langs de zuidoevers van de Theems, tweeduizend voet hoog, in de laatste aanloop naar Heathrow.
Het is nu recht ten zuiden van hem, nog geen twee kilometer ver, en zal zo dadelijk verdwijnen in het hoogste rasterwerk van de kale platanen, en dan achter de Post Office Tower, ter hoogte van de onderste microgolfschotels. Ondanks de lichten van de stad zijn in het vroege-ochtenddonker de omtrekken van het vliegtuig niet te zien. De brand moet woeden in de linkervleugel waar deze aan de romp vastzit, of misschien in een van de motoren die eronder hangen. De voorrand van het vuur is een afgeplatte witte bol die uitloopt in een kegel van geel en rood, niet zozeer een meteoor of komeet als wel de schrille uitbeelding daarvan door een schilder. Als om een schijn van gewoonheid op te houden, knipperen de landingslichten. Maar de toon van de motor verraadt alles. Boven het normale lage luchtgebulder klinkt een gejaagd, gesmoord gejammer dat in sterkte toeneemt – een gil maar tegelijk een langgerekte kreet, een onzuiver, smerig geluid dat duidt op een onhoudbare mechanische inspanning die uitgaat boven het vermogen van verhard staal, in een opwaartse spiraal naar een eindpunt, onverantwoordelijk hoger en hoger als de begeleiding bij een angstwekkende kermisattractie. Iets gaat het zo dadelijk begeven.
Hij overweegt niet meer om Rosalind wakker te maken. Waarom zou hij haar wekken voor deze nachtmerrie? Het schouwspel heeft eigenlijk de vertrouwdheid van een herhaalde droom. Uiterlijk onderworpen aan de eentonigheid van de luchtreis laat hij zoals de meeste passagiers, terwijl hij met een voorverpakte maaltijd voor zich volgzaam vastgesnoerd zit, vaak zijn gedachten over de mogelijkheden dwalen. Buiten, achter een wand van dun staal en vrolijk knarsend plastic, is het zestig graden onder nul en twaalfduizend meter tot de grond. Je raast met honderdvijftig meter per seconde over de Atlantische Oceaan en onderwerpt je aan die flauwekul omdat iedereen het doet. Je medereizigers worden gerustgesteld omdat jij en de anderen om je heen rustig lijken. Op een bepaalde manier bekeken – het dodental per reizigerskilometer – zijn de statistieken een troost. En hoe zou je anders een congres in Zuid-Californië moeten bijwonen? Het luchtverkeer is een effectenbeurs, een truc met spiegelbeelden, een broos verbond van gebundeld geloof; zolang de zenuwen het houden en er geen bommen of saboteurs aan boord zijn, heeft niemand iets te klagen.
Boekgegevens
Ian McEwan, Zaterdag, vertaling: Rien Verhoef, Uitgeverij De Harmonie, ISBN 978 90 761 7485 3 (€ 12,50)
Dit boekfragment verscheen eerder in de Boekenkrant, editie februari 2016
