Elliot Perlman ontroert met zijn roman over de schokkende gebeurtenissen van de Tweede Wereldoorlog en de harde strijd van Afro-Amerikanen om burgerrechten. Aan de hand van onbekend historisch materiaal leidt Perlman de lezer van het Europa van net na de oorlog via de zwarte burgerrechtenbeweging in de jaren zestig naar hedendaags New York.
Seneca,
the first frozen apple juice,
enriched with vitamin C.
Rich, delicious Seneca…
Het geheugen is een weerbarstig beest. Het laat zich niet oproepen of het zwijgen opleggen, maar zonder jou kan het niet overleven. Het kan je voeden of leegzuigen. Het komt langs wanneer het honger heeft, niet wanneer jij dat hebt. Het heeft een heel eigen ritme dat jij nooit zult kennen. Het kan je in zijn greep krijgen, in een hoek drijven of bevrijden. Het kan je in tranen doen uitbarsten en het kan je doen glimlachen.
Rich, delicious Seneca,
sweetened naturally.
‘De kunst is om jezelf niet te haten.’ Dat hadden ze in de bak tegen hem gezegd. ‘Als het je lukt om jezelf niet te haten, dan zal het geen pijn doen om waar dan ook aan terug te denken: je jeugd, je ouders, wat je hebt gedaan of wat jou is aangedaan,’ zeiden ze tegen hem. Maar zelfs toen viel het Lamont al op dat veel mensen met wie hij zat opgesloten zichzelf lang niet genoeg haatten. Hij kon zich heel wat mensen herinneren die zichzelf nogal vergevingsgezind waren. Sommigen liepen er zowat van over, konden het niet begrijpen als anderen hun niet zo vergevingsgezind waren. Dat losmaken van wie je was, van waar je was, kon zelfs grappig zijn.
Toen hij op een avond tijdens de avondklok alleen was, moest hij daar bij zichzelf om glimlachen, een glimlach waarin het gevoel lag besloten dat hij anders was dan alle andere mannen in alle andere cellen. Die avond ervoer Lamont niet alleen onschuld, maar ook nog iets anders: het gevoel alleen maar op bezoek te zijn in zijn huidige situatie, alsof hij er alleen maar te gast was. Hij zag zichzelf als iemand die per ongeluk in de verkeerde trein of bus was gestapt en nog even niet kon uitstappen. Hij moest er een poosje mee leven, een tijdelijk ongemak. Het had iedereen kunnen overkomen. Met dat gevoel, dat hem troostte, viel hij in slaap. Maar de volgende ochtend was de glimlach verdwenen, en ook het gevoel dat hij anders was dan alle andere mannen. Tegen de tijd dat ook hij voortschuifelde in een lange, zweterige rij gedetineerden die wachtten op hun ontbijt, leken de grieven van de andere mannen helemaal niet grappig meer en kon hij met geen mogelijkheid bedenken waarom ze dat ooit waren geweest. Hij wist nog dat hij dat gevoel weer wilde hebben. Hij wil het nog steeds, zelfs nu. Soms is de herinnering aan een gevoel bijna genoeg. Het is gek wat je je herinnert. Je hebt er geen controle over.
Boekgegevens
Elliot Perlman, Wat nooit is verteld, Uitgeverij Nieuw Amsterdam, ISBN 978 90 468 1487 1 (€ 24,95), ook verkrijgbaar als e-book
Dit boekfragment verscheen eerder in de Boekenkrant, editie januari 2014.
