In 1973 probeert Michael te vluchten uit de DDR. Hij wordt verraden en belandt in de gevangenis. Jaren later is West-Duitsland bereid de DDR te betalen voor zijn vrijheid.
De vraag blijft: wie heeft Michael verraden?
Vlak langs de gevels van de huizen aan de Grossring in Dessau loopt een jonge, tengere man. Hij kijkt nog even om naar de rode Volkswagen die hij zojuist aan het begin van de straat heeft geparkeerd en duikt diep in de kraag van zijn jas. Halverwege de Grossring stopt hij, loopt een portiek binnen en drukt op de bel boven het naambordje Ogertschnig. Langzaam gaat de deur open.
‘Dag, Martin. Ben jij Michael?’
‘Ja, kom snel binnen.’
De deur gaat dicht, Martin en Michael verdwijnen uit het zicht van de man die Martin in de gaten hield vanaf het moment dat hij uit zijn auto stapte. Nadat ze het codewoord hebben gewisseld, hangt Michael de jas van Martin op en brengt hem naar de voorkamer van het huis. De bank bij het raam biedt goed zicht op de Grossring. Martin gaat zitten en ziet dat de straat leeg is. Michael is ongeduldig: ‘Ik had je eerder verwacht. Hoe pakken we het aan?’
‘Dat vertel ik nu niet. Je krijgt instructies op het moment dat het nodig is.’
Dan zwijgen ze. Michael loopt in gedachten de kamers en kasten in het huis nog eens na. Niets mag erop wijzen dat anderen wisten van zijn plan. Hij heeft boeken, nota’s, en zelfs de brieven van zijn verloofde verbrand in de oven in de kelder en ook alle zakken van jassen en broeken gecontroleerd op mogelijk belastend materiaal. Talloze keren heeft hij zijn ouders op het hart gedrukt altijd vol te houden dat hij op eigen houtje heeft gehandeld. Andere familieleden weten van niets, zij hoeven nooit te liegen.
De stilte drukt op hem. Hij had erop gerekend dat ze snel zouden vertrekken, maar Martin wil wachten op de schemering. Het is half twee ’s middags, het duurt nog uren voordat het donker wordt. Na een tijdje vertelt Martin dat hij nog twee mensen verwacht, maar op wie ze wachten, wil hij niet zeggen. Hij is onrustig, schuift heen en weer op de bank en kijkt steeds naar buiten. Ze wisselen algemeenheden uit over hun werk, Michael is orthopedisch schoenmaker, Martin een man van twaalf ambachten, dertien ongelukken. Hij maakte een opleiding tot jockey niet af, was vrachtwagenchauffeur en bezorgde bier en frisdrank bij cafés. Grinnikend zegt hij wat Michael allang had begrepen: ‘Ik verdien met dit werk meer dan ik ooit heb gedaan.’
Ze schrikken op als ze mensen op het terras aan de achterkant van het huis horen praten. Michael herkent de stem van zijn vader en rent naar de achterdeur. ‘Het is zover,’ zegt hij tegen zijn ouders. Zijn moeder begint te huilen en ook zijn vader is geëmotioneerd. Ze wisten dat dit moment zou komen, maar niet wanneer. ‘Het is beter dat jullie buiten blijven en niet zien wie er in huis is. Ga voorlopig weg, want ik weet nog niet wanneer we vertrekken,’ zegt Michael. Ze omhelzen elkaar en Michael belooft opnieuw dat ze elkaar in Tsjecho-Slowakije zullen zien als het allemaal achter de rug is. Weken geleden hebben ze het ontmoetingspunt al afgesproken: hotel Cristal in het plaatsje Mariánské Lázne (Mariënbad). Maar als zijn ouders weglopen, weet Michael dat ze zich afvragen of ze hem ooit nog zullen terugzien.
Boekgegevens
Margriet Brandsma, Vluchtcode Vlinder, uitgeverij Conserve, ISBN 978 90 542 9375 0 (€ 17,99)
Dit boekfragment verscheen eerder in de Boekenkrant, editie november 2014.
