Dit boek, samengesteld door voormalig BVD-historicus Dick Engelen en historicus Constant Hijzen, is een fraai geïllustreerd overzicht van lokaties in Nederland die in de twintigste eeuw iets te maken hebben gehad met spionage en geheime diensten uit binnen- en buitenland.
Oude rechtbank Rotterdam, Noodsingel 113.
18 De rode dekhengst
Artikel 98 van het Wetboek van Strafrecht stelt spionage strafbaar. Het aantonen ervan, door wettig en overtuigend bewijs, is in de praktijk een ingewikkelde zaak. De case history van de operatie Hercules, waarin de inlichtingendienst van de Rotterdamse politie en de BVD gezamenlijk optrokken om een man met een imponerende gestalte (‘Hercules’) te ontmaskeren, geeft daarvan een treffend voorbeeld. De Rotterdamse inlichtingendienst was Hercules, die met zijn rode kuif en zijn talrijke amoureuze relaties besmuikt werd aangeduid als de rode dekhengst, op het spoor gekomen door een tip van de BVD. Hercules reisde regelmatig naar Oost-Berlijn en zijn naam dook op in een dubbeloperatie. De inlichtingendienst van het Rotterdamse politiekorps stelde een onderzoek in waaruit enkele interessante aanwijzingen naar voren kwamen. Hercules legde een grote belangstelling voor militaire zaken aan de dag, was lid van de Nationale Reserve, was lid van de Koninklijke Vereniging tot bevordering van de Krijgswetenschap, bezat een wapenvergunning voor een karabijn en was ook nog in het bezit van een vliegbrevet. Genoeg reden om hem eens aan te spreken.
Hercules bekende zijn relatie met een Oost-Duitse inlichtingendienst en de BVD wist hem te ‘dubbelen’. Hij speelde het spel verder maar nu verstrekte hij zijn Nederlandse contactman ook informatie over de Oost-Duitse tegenspelers. Hercules bleek echter dingen achter te houden en daarom lichtte de Rotterdamse inlichtingendienst het Openbaar Ministerie in. De officier van justitie gelastte in oktober 1965 een huiszoeking in de woning van Hercules. Deze had echter de bui zien hangen en was spoorslags verdwenen. Met internationale hulp werd hij opgespoord en overreed naar Nederland terug te keren en zich bij de Rotterdamse politie te melden. In mei 1966 stond Hercules voor de Rotterdamse rechtbank terecht ter zake overtreding van artikel 98 van het Wetboek van Strafrecht: spionage. De feiten en omstandigheden wezen tamelijk eenduidig in de richting van een illegale verstandhouding met een buitenlandse mogendheid, c.q. potentiële militaire tegenstander. Maar of Hercules de gegevens ook daadwerkelijk aan zijn Oost-Duitse opdrachtgevers had overhandigd, kon niet bewezen worden. Hercules werd vrijgesproken. Deze uitspraak werd in hoger beroep en in cassatie bevestigd.
Boekgegevens
Dick Engelen en Constant Hijzen, Sporen van spionage, een speurtocht door geheim Nederland, Karwansaray Publishers, ISBN 978 94 902 5809 2 (€ 15,00)
Dit boekfragment verscheen eerder in de Boekenkrant, editie maart 2014.
