Mislukken: misschien wel het grootste taboe in onze maatschappij. Vittorio Busato ontrafelt dit taboe in zijn debuutroman aan de hand van het hoofdpersonage, een waanzinnig wordende hoogleraar psychologie.
Intuïtief heb ik nooit iets opgehad met misdadigers die zichzelf verdedigden met het ongetwijfeld door hun advocaat ingefluisterde argument dat ze niets aan hun daden konden doen vanwege hun gestoorde brein. Hoe ontoerekeningsvatbaar iemand ook is, je bent en blijft altijd zelf verantwoordelijk voor je daden; verantwoordelijkheid mag je nooit afschuiven. Iedereen kent momenten van verminderde toerekeningsvatbaarheid, dat is eigen aan de menselijke natuur. Centraal moet altijd de vraag staan hoe een redelijk mens zou handelen. In ons brein zit namelijk een ijzersterk mechanisme dat al onze emoties filtert, blinde woede en agressie incluis: ons verstand. En met dat mechanisme is bij mij weinig mis, daarmee ben ik immers ook hoogleraar geworden.
De meesten van jullie geloven werkelijk dat er een relatie is aan te tonen tussen een gepleegd delict en de geestelijke stoornis van een verdachte – jullie moeten wel, beste behandelaars, anders zijn jullie je baantje kwijt. Maar het is zeer de vraag of die relatie bestaat. Bij mij is de machine gaan haperen, met een ramp tot gevolg. Beoordeel me op mijn daden, op mijn ‘prestaties’, niet op wie ik mogelijk ben of op mijn intenties of vermeende psychopathologie. Ik ben wat ik heb gedaan. Wat er in mijn black box omgaat, is speculatie, fictie. Ik heb me er allang bij neergelegd dat lang niet alles te verklaren is.
En nog iets: ik blijf het vreemd vinden dat het gros van mijn lotgenoten hier eerst gevangenisstraf heeft gekregen en daarna pas tbs. Waar word je dan voor behandeld? Voor iets wat de rechter je niet (volledig) aanrekent? Om je opnieuw aan te passen aan de ‘gewone’ wereld omdat je gevangen hebt gezeten? Moet een psychische ziekte niet net als een lichamelijke aandoening direct bij de wortels worden aangepakt? Die laat je toch niet sluimeren? Dat vergroot toch het risico op gedragskanker, op ontregeling van de netwerken waarbinnen zo’n cel actief is?
Boekgegevens
Vittorio Busato, Impact, Uitgeverij de Brouwerij, ISBN 978 90 789 0580 6 (€ 19,99)
Dit boekfragment verscheen eerder in de Boekenkrant, editie december 2015
