In 1943 verscheen De kleine prins van Antoine de Saint Exupéry: een prachtig geïllustreerd kinderboek vol schitterende filosofische lessen voor kind én volwassene. Uitgeverij SWP vroeg psycholoog Martine Delfos om een nieuwe vertaling van deze klassieker te maken. ‘Ik zou De kleine prins een therapeutisch boek voor deze eeuw willen noemen,’ aldus de vertaalster.
Door: Anneke Voerman
Wat maakt De kleine prins zo’n bijzonder boek?
‘Het verhaal zet je aan het denken. Antoine de Saint-Exupéry gebruikt mooie taal die niet moeilijk is, maar toch moet je erover nadenken. Het is een buitengewoon complex boek voor alle leeftijden met veel lagen.’
De kleine prins werd al twee keer eerder naar het Nederlands vertaald. Vanwaar deze derde vertaling?
‘De uitgever heeft mij gevraagd om een vertaling te maken die dichterbij het kind staat. “Jij bent echt van het communiceren met kinderen, daar heb je een boek over geschreven,” zei hij.’
Was het je doel om een vertaling te maken die kinderen meer zal aanspreken?
‘Ik zou het zo niet zeggen. In de tekst van De Saint-Exupéry herken je dat het prinsje echt als een kind van vier praat. De filosofische opmerkingen die je op die leeftijd maakt, vind ik heel mooi. Dat wilde ik behouden, niet door letterlijk te vertalen wat hij zegt, maar door zijn bedoeling over te brengen.
‘Het grappige is dat ik slechts één ding uit de originele tekst echt veranderd heb. Ik heb het allereerste woord toegevoegd: “Kinderen”. Bij de vertaling van Laetitia (de Beaufort van Hamel, 1951, red.) worden de kinderen niet direct aangesproken. Dat wilde De Saint-Exupéry juist wel doen. Ik ben zo dicht mogelijk bij de tekst gebleven, zo dicht mogelijk ook bij zijn bedoeling, hoop ik.’
Werd je tijdens het vertalen beïnvloed door de illustraties?
‘Zeker. De manier waarop De Saint-Exupéry de prins tekent, zorgt ervoor dat je dat jongetje in al zijn zuiverheid en wereldvreemdheid voelt. Daarom was het ook fijn dat ik in de Word-versie van het originele boek werkte, met de tekeningen erbij. Zo kwam ik de illustraties steeds tegen, en kwam ik helemaal in de juiste sfeer.
‘Over de illustraties heb ik een leuk verhaal. Mijn uitgever was eigenlijk van plan om nieuwe illustraties bij het verhaal te laten maken. Ik mag hem heel graag, maar ik moest hem vertellen dat dat niet kon. De tekeningen zijn van de auteur. Toen bleek dat hij de illustrator al opdracht had gegeven. Toen voelde ik me een beetje schuldig, dus ik heb aangeboden dat deze illustrator een kinderboek mocht illustreren dat ik nog op mijn computer had staan, namelijk Ivar, de verschrikkelijke koning’
Kunnen we in deze tijd nog iets van De kleine prins leren?
‘Op iedere bladzijde is wel een les te vinden die in deze tijd belangrijk is. Een passage die vaak aangehaald wordt, is wanneer de kleine prins zegt dat je de dingen die echt belangrijk zijn niet met je ogen kan zien, maar alleen met je hart. Dat is mooi, maar wat ikzelf prachtig vind, is de ontmoeting van de prins met de vos. In dat fragment wordt treffend uitgelegd wat vriendschap eigenlijk is en hoe je een vriend maakt. Dat hebben we in deze tijd keihard nodig.
‘Ik zou De kleine prins zelfs een therapeutisch boek voor deze eeuw willen noemen. Het is verschenen in de Tweede Wereldoorlog, toen hoop op een beter leven de mensen op de been hield. Die droom hebben we in een land als Nederland financieel verwezenlijkt, maar emotioneel hebben we het misschien nog nooit zo slecht gehad. Er zijn zo veel mensen die niet weten hoe ze moeten verbinden. De kleine prins draait om relaties en heeft de mooiste boodschap: de verbinding met een ander kan alleen als we diens goede én slechte kanten accepteren. Dat idee is cruciaal, maar we zijn het kwijtgeraakt. Het zou goed zijn als de wereld daarbij stilstond, dan zouden we makkelijker bij elkaar kunnen blijven. Want iedereen is in wezen hetzelfde, we zijn allemaal net zo verdwaald. Dat is een les die De kleine prins ons leert.’
De kleine prins draait om de ontmoeting tussen een volwassene – de piloot – en een kind: het prinsje. Zie jij jezelf als een groot mens, of schuilt er ook nog wat van de kleine prins in je?
‘Ik hoop dat ik wat van allebei heb. Ik gaf eens een training en een van mijn studenten zei tegen me: ‘We vragen ons af hoe u zo wijs kunt zijn en tegelijkertijd zo naïef als een kind.’ Daar zat wel wat in, vond ik. Ik denk dat dat in iedereen zit. Iedereen heeft wat van zowel de piloot als van de kleine prins in zich. En als je eerlijk bent en geen toneelstuk opvoert, dan blijf je altijd een beetje zuiver vanbinnen.’
Boekgegevens
Antoine de Saint-Exupéry, De kleine prins, vertaling: Martine Delfos, Uitgeverij SWP, 64 pagina’s (€ 14,90)
Dit interview verscheen eerder in de Boekenkrant, editie juni 2017
