Jarenlang was Peter Brusse correspondent in Londen. Van 1964 tot en met 1985 werkte hij voor de Volkskrant en later ook voor de NOS. Eerder verschenen van zijn hand al twee boeken over de relatie met onze eigenzinnige overburen, maar in Ach, Engeland maakt hij middenin de brexit-ontknoping de definitieve balans op.
Door Istvan Kops
Kunnen we eigenlijk wel zonder de Britten in Europa? Dat is de vraag die oud-correspondent en Engeland-kenner Peter Brusse zichzelf in dit boek stelt. Nederland en het Verenigd Koninkrijk delen immers een lange geschiedenis met elkaar. We vochten verschillende oorlogen uit, handelden met elkaar en huwelijkten verschillende prinsen en prinsessen uit.
Hoe verklaar je de wens van de Engelsen om de Europese Unie te verlaten?
‘Met die gedachte hebben ze altijd al gespeeld. Ze hebben zichzelf constant de vraag gesteld: zijn we een eiland of horen we bij het continent? Voorbeelden daarvan zie je door de hele geschiedenis heen. Neem koning Hendrik VIII, die zich besloot af te scheiden van de Rooms-Katholieke Kerk. De Britten hebben altijd de neiging gehad om een geheel eigen koers te varen, maar tegelijk wilden ze aansluiting houden met het vasteland op het gebied van cultuur, kunst en wetenschappelijke uitvindingen. Hun houding naar Europa is altijd heel ambivalent geweest.’
Waarom is het Verenigd Koninkrijk in 1973 überhaupt toegetreden tot de Europese Unie?
‘De band met Amerika werd in die tijd minder sterk en het Britse Rijk met al haar koloniën viel uiteen. Ze werden daardoor min of meer gedwongen om zich aan te sluiten bij Europa. Ze hebben dat echter op een slecht moment gedaan, want ze hadden zich veel eerder bij ons kunnen en moeten aansluiten. Na de Tweede Wereldoorlog waren de Britten een machtige natie en ze hadden daardoor beslist een veel grotere stempel op het continent kunnen drukken.’
Hoe kijk je tegen de brexit aan en wat vrees je er het meeste aan?
‘Als kind heb ik heb de bevrijding van Nederland aan het einde van de Tweede Wereldoorlog meegemaakt en ik ben de Britten daarvoor nog steeds dankbaar. Daarom wil ik ook dat het land bij de Europese Unie blijft. De brexit heeft me emotioneel aangegrepen. Nederland heeft er daarnaast groot belang bij dat de Britten bij Europa blijven, want we hebben veel meer met ze gemeen dan met bijvoorbeeld de Fransen en de Duitsers. We zitten daarnaast op het gebied van onze opvattingen over democratie, vrijheid en onze cultuur veel meer op één lijn met de Britten dan met veel andere EU-landen.’
Hoe zou je de volksaard van de Britten beschrijven?
‘Ze zijn heel improviserend van aard en altijd op zoek naar de heilige graal, waarvan niemand weet waar die is. De Britten zijn heel erg van de tradities en hebben daar altijd op voortgebouwd. Ze plannen zelden ver vooruit, de brexit is daar een mooi voorbeeld van, maar zo is het altijd gegaan. Er zijn veel uitvindingen geweest die toevalstreffers waren, zoals penicilline. Een ander voorbeeld van hun improviserende aard is de Kanaaltunnel. Toen in 1987 met de aanleg werd begonnen, hadden de Fransen perfecte blauwdrukken en plannen terwijl de Britten helemaal niets leken te hebben voorbereid.’
Wat maakte het land voor jou zo interessant toen je er destijds als correspondent besloot te gaan werken?
‘Het was een ontzettend boeiende tijd toen ik in 1964 in Londen arriveerde, want de swinging sixties waren op dat moment in volle gang. Voor journalisten was er in die tijd altijd wel wat te beleven. Het Profumo-schandaal, waarbij de Minister van Defensie een relatie bleek te hebben met de prostituee Christine Keeler, domineerde in die tijd het nieuws. De pers en het publiek kregen er geen genoeg van. Het leven met de Engelsen was wennen. Nederlanders zijn vaak bot en rechtstreeks en we begrijpen veel van wat de Britten doen niet. Ze spelen veel meer met hun taal en je moet daar doorheen prikken om erachter te komen wat ze werkelijk bedoelen.’
Hoe kijken de eilandbewoners eigenlijk tegen ons aan en heb je dat beeld door de jaren heen zien veranderen?
‘De jeugd en de mensen in en rondom Londen werden in de loop der tijd steeds Europeser georiënteerd. De oudere generaties, de mensen op het platteland en in de bewoners van het arme industriële noorden, bleven daarentegen vasthouden aan het verleden en hadden veel minder op met het continent. Ze hebben niet gezien dat ook zij hebben geprofiteerd van Europa, maar het vijandbeeld tegen het continent is ook door sommige politici aangewakkerd. Zo’n Boris Johnson is constant zijn kansen als de volgende prime minister aan het inschatten en speelt handig in op het ongenoegen van een groot deel van de bevolking.’
Foto Peter Brusse: Vincent Mentzel
Boekgegevens
Peter Brusse, Ach, Engeland. Wij en onze overburen. Van Bonifatius tot brexit, Uitgeverij Balans, 204 pagina’s (€ 19,99)Dit interview verscheen eerder in de Boekenkrant editie 1 april 2019.
