Recensie: Grand Hotel Europa -

In La Superba beperkte Ilja Leonard Pfeijffer zich nog tot de Italiaanse stad Genua als decor, maar in zijn nieuwste roman pakt de schrijver het grootser aan: heel Europa vormt de achtergrond. Grand Hotel Europa is een kolossale en ambitieuze roman over het eens zo glorieuze continent, over haar rijke verleden, maar vooral ook over haar dreigende teloorgang.

In Grand Hotel Europa voert Ilja Leonard Pfeijffer zichzelf als hoofdpersoon op. Nadat hij heeft gebroken met zijn geliefde, Clio, neemt de schrijver voor onbepaalde tijd zijn intrek in Grand Hotel Europa. Het verblijf is bedoeld als een retraite, een vlucht uit het dagelijks leven, zodat hij kan reflecteren op zijn leven, zijn verleden en zijn verloren liefde. De hoofdpersoon is echter niet van plan om te zwelgen in liefdesverdriet. Schrijven is heilzaam en daarom besluit hij te beginnen aan een nieuwe roman.
Clio heeft hem op het idee gebracht om een roman te schrijven over het fenomeen massatoerisme, iets waar het stel dagelijks aan werd blootgesteld na hun verhuizing naar Venetië, het summum van massatoerisme. De schrijver volgt dat idee op en voert de lezer mee langs andere Europese steden, zoals Giethoorn, Amsterdam en Skopje: allemaal plaatsen die evenals Venetië hun ziel hebben verkocht aan de duivel die toerisme heet.

De hoofdpersoon verwoordt zijn ambitie voor Grand Hotel Europa in een gesprek met zijn uitgever: ‘Het moet gaan over Europa, de Europese identiteit, die verstrikt is in het verleden, en over de uitverkoop van dat verleden op een geglobaliseerde markt bij gebrek aan geloofwaardige alternatieven. Het moet een liefdesverklaring worden aan Europa vanwege wat het ooit was, dat op dit moment vanwege wat het ooit was onder de voet wordt gelopen door de laatste en definitieve barbaarse invasie. Het wordt een triest boek over het einde van een cultuur.’
Wat oorspronkelijk dus een roman over massatoerisme had moeten worden, is uitgegroeid tot een veelomvattendere roman over moderne thema’s als globalisering, neoliberalisme, migratie, citymarketing, cultuurpessimisme en historiezucht. Pfeijffer is in zijn roman op zoek gegaan naar de kern van de Europese identiteit en heeft deze gevonden in het verleden. Europa kent geen toekomst zonder het verleden, want zonder cultuurgeschiedenis – zonder musea en kastelen – is er geen massatoerisme denkbaar.
Wat boven alles de aandacht trekt in Grand Hotel Europa en wat Pfeijffers macht over de pen bewijst, is de beeldspraak. Het meest aansprekende voorbeeld is Grand Hotel Europa, dat in de roman wordt opgevoerd als allegorie voor het continent Europa. De hoogtijdagen van het hotel zijn vervlogen en het ontkomt niet aan de globalisering – net als de Europese cultuur. Het hotel wordt opgekocht door een Chinese investeerder, die de authenticiteit en identiteit ervan verkwanselt, om toeristen van over de hele wereld te werven. Zo moet het klassieke portret van Paganini plaatsmaken voor een foto van de Eiffeltoren, omdat dit meer ‘Europa’ uitstraalt.

De roman eindigt doeltreffend met de begrafenis van de oprichtster van Grand Hotel Europa. De beeldspraak versterkt hier de boodschap, of eigenlijk de toekomstprofetie, die de roman uitdraagt: dat het vroegere Europa van voor het massatoerisme en neoliberalisme voorgoed aan het verdwijnen is. De romankan dan ook gelezen worden als een poging van Pfeijffer om de noodklok te luiden en de verdere teloorgang van Europa een halt toe te roepen.
Grand Hotel Europa is niet alleen een messcherpe beschouwing van actuele kwesties, het is bovenal een liefdesverklaring aan Europa met haar rijke geschiedenis, cultuur en kunst. De roman is groots en meeslepend, balanceert tussen feit en fictie en is met uiterste precisie opgeschreven. Ilja Leonard Pfeijffer heeft met Grand Hotel Europa zonder meer zijn magnum opus afgeleverd.

Foto: Koos Breukel