Van de inmiddels 71-jarige Maarten ’t Hart verschijnt al sinds de jaren zeventig bijna jaarlijks een nieuw boek. Veel van die boeken zijn in meer of mindere mate autobiografisch. Zodoende is over het leven van de schrijver al veel bekend, maar zijn moeder bleef altijd een figuur op de achtergrond. ’t Harts nieuwste boek brengt daar, nu de mysterieuze Magdalena ’t Hart-van der Giessen is overleden, verandering in.
Moeder ’t Hart wilde niet dat haar zoon tijdens haar leven over haar schreef, valt te lezen op de achterflap van Magdalena. Op de achterflap ja, niet in het boek zelf. Gek genoeg staat daarin geen woord over wat moeder ervan vond dat haar zoon schrijver was. Was ze trots op zijn succes? Of was ze, strenggelovig als ze was, juist gekwetst vanwege de onderwerpen die hij koos? Kerkelijke afvalligheid, (homo)seksualiteit, dat moet bij haar toch een gevoelige snaar hebben geraakt. En dan die verkleedpartijen van hem… kinderen zijn om minder onterfd. Toch ook hierover niets. En dat terwijl het de moeder-zoonrelatie deels bepaald moet hebben.
Dat in Magdalena dus geen volledig beeld wordt geschetst, wil gelukkig niet zeggen dat het boek niets interessants te bieden heeft; integendeel. De jeugdherinneringen van ’t Hart zijn zoals altijd doortrokken van een heerlijk soort nostalgische melancholie. Daarnaast is het universele thema van ‘liefde ondanks’ zeer vernuftig uitgewerkt. Want de strenggereformeerde en in haar jeugd beschadigde Magdalena was bepaald geen modelmoeder. Zo grijpen de scènes waarin ze chanteert en manipuleert om te voorkomen dat Maarten na de basisschool verder leert je behoorlijk bij de strot. Pijnlijk om te lezen is ook hoe ze haar zoon van jongs af aan betrekt in haar ziekelijke achterdocht richting zijn vader.
Het is ontroerend dat de zoon ondanks alles zoveel van zijn moeder blijft houden.
Zelfs als hij volwassen is hebben de twee zelden een normaal gesprek. Gaat het niet over de vermeende ontrouw van de (dan al lang gestorven) vader, dan kibbelen ze wel over het geloof. Of over dieren – die zij allemaal haat. Het is ontroerend dat de zoon ondanks alles zoveel van zijn moeder blijft houden, maar tegelijkertijd is dat moeilijk te geloven. Zit ’t Hart nog steeds in de ontkenningsfase, vraag je je af. Is hij dan helemaal niet boos?
Ja, boos is hij wel, maar zijn woede richt zich niet op zijn moeder, maar op haar geloof. En dat geloof, dat wordt in Magdalena dan ook door middel van vlijmscherpe argumenten met de grond gelijk gemaakt. Zo streng als ‘t Hart voor het geloof is, zo mild is hij echter voor de gelovige. Want ‘een mens’, zo schrijft hij, ‘wil geen kwaad woord horen over zijn moeder. Die is immers heilig.’
Boekgegevens
Maarten ’t Hart, Magdalena, Uitgeverij De Arbeiderspers, ISBN 978 90 295 3854 1 (€ 19,99)
Deze recensie verscheen eerder in de Boekenkrant, editie april 2015
