Franca Treur staat vooral bekend als romanschrijfster, maar wist je dat ze ook al jaren schrijft voor de NRC en Trouw? Iedere week maakt ze voor deze media een kort verhaal psychologisch verhaal dat geïllustreerd wordt door beeldend kunstenaar Olivia Ettema. Ik sprak haar over Slapend rijk, het tweede boek waarin de vertellingen van het duo zijn gebundeld.
Hoe is het idee om korte verhalen te schrijven ontstaan?
‘Bij het schrijven van een roman wordt al snel alles wat je opzuigt uit de wereld om je heen getransporteerd naar je romanwereld; een anekdote die je hoort of een opmerkelijk bericht dat je leest. De neiging om dit te koppelen aan je romanpersonages, blijkt vaak niet te passen. Ik heb mezelf aangeleerd om er iets anders mee te doen. Zo gaat het eerste verhaal ‘Winst’ over Herman, die op straat elke vrouw van een jaar of vijftig á zestig aankijkt om te zien of zij diegene is die hij ooit heeft gereanimeerd. Ik had namelijk gelezen dat ziekenhuizen geen informatie over patiënten mogen vrijgeven. Mensen die een ongeluk hebben meegemaakt weten daardoor bijna nooit hoe dit is afgelopen. Het eerste wat ik met zo’n gegeven doe, is mezelf afvragen wat er interessant aan is. Vervolgens denk ik na over de consequenties. Mijn doel is om de lezers iets te geven dat ze aan de ene kan herkennen, en dat aan de andere kant een nieuw perspectief biedt. Het is dus niet zo dat de verhalen zich kant en klaar aandienen of dat ik ze in één adem schrijf, ze zijn altijd geconstrueerd.’
Wat zijn in jouw ogen de voordelen van het concept kort verhaal?
‘Bij de Amerikaanse schrijver Lydia Davis zag ik hoe krachtig en puur korte verhalen kunnen zijn. Zij heeft maar een paar zinnen nodig om een beeld op te roepen en je over bepaalde concepten na te laten denken. Dat is voor een lezer heel efficiënt, want je hoeft niet door een woud van metaforen en mooischrijverij om tot de kern te komen. Een kort verhaal draait dan ook erg om taal. In ‘Enthousiasme’ gebruik ik bijvoorbeeld een woord expres twee keer, maar in een verschillende context. Ik laat in dit verhaal het nogal overdreven enthousiasme zien van Marie, die buitenlandse gasten over de vloer heeft en hen heel graag meer wil laten zien dan de obligate Kinderdijkse molens. Als aan het eind van hun verblijf aan de gasten wordt gevraagd wat ze van Nederland hebben gezien, beginnen zij juist heel enthousiast over die molens.’
Bij een aantal verhalen uit Slapend Rijk staat een illustratie. Hoe is die combinatie van beeld en tekst ooit ontstaan?
‘De samenwerking met Olivia Ettema begon toen ik in 2013 vijf korte verhalen had ingeleverd bij de NRC voor op de achterpagina. Ik had het idee om in het kort, nieuws uit de krant staat te beschrijven, maar dan zonder schijnwerpers erop. Op de voorpagina heet dat politiek, in het dagelijks leven zijn het pychosociale relaties. Toen het eerste verhaal werd gepubliceerd, stond er een tekening bij van Olivia. Een redacteur had haar gevraagd om het te illustreren. Ik kende haar nog niet, maar het beeld paste erg goed bij het verhaal. Zij treft precies de sfeer die ik niet benoem.’
In je romans heb je veel persoonlijke ontboezemingen gedeeld, terwijl deze bundel neutraler van toon is. Heb je hier bewust voor gekozen?
‘Die toon is ontstaan uit het gegeven dat ik de verhalen in principe voor de krant schrijf. Ik wil vooral feiten op een rij zetten, met daarin een kleine verschuiving, de ontwikkeling van de plot. Er zit daarom ook weinig dialoog in de teksten, dat geeft een ander taalregister. Ik kies liever voor de indirecte rede; je zit daarmee meteen in iemands hoofd.’
Kun je een specifiek verhaal uitlichten?
‘Mensen zijn kwetsbaar in hun verlangens. Dat is het moment waarop ik hen teken. Tessa, uit het verhaal ‘Veranderen’ bijvoorbeeld, verlangt ernaar minder saai te zijn. Haar collega’s hebben altijd hele verhalen, maar haar overkomt nooit iets. Om ook iets mee te maken, laat ze tijdens een vliegreis toe dat een gekke reisgenoot haar betrekt in zijn gekte. Nu heeft ze ook eindelijk iets beleefd, maar dat leert haar vooral dat haar verlangen om minder saai te zijn, geen oprecht verlangen is. Haar saaiheid past haar juist. Ze verandert het verhaal voor haar collega’s zelfs zodanig dat het minder spectaculair wordt.’
Met het oog op de toekomst: werk je liever aan een roman, korte verhalenbundel of beiden?
‘In de toekomst blijf ik graag korte verhalen schrijven, omdat ik me daarmee committeer aan een wekelijkse deadline. Het is fijn om naast het grotere werk met regelmaat een kort verhaal te publiceren en de wereld te laten weten dat je er nog bent. Een roman is iets heel anders, maar ook geweldig. Dat is zo’n reusachtig project, daar kun je echt een tijdje in wonen.’
Boekgegevens
Franca Treur, Slapend rijk en andere verhalen, illustrator: Olivia Ettema, Uitgeverij Prometheus, 152 pagina’s (€ 15,00)
Dit interview verscheen eerder in de Boekenkrant, editie april 2018
