Al sinds 2007 maakt Ype Driessen korte fotostrips voor zijn website en onder andere Het Parool, die altijd even humoristisch als herkenbaar zijn. Nu waagt hij zich met Het nadeel van de twijfel aan de volgende stap: een autobiografische fotostriproman. Hoe maak je een boek in een genre dat nog niet bestaat?
Door Mirjam Mulder
Hoewel Driessen al aardig wat jaren ervaring heeft, is het maken van een fotostriproman natuurlijk wel iets heel anders dan die dagstripjes van vier afbeeldingen. Nu moest hij bijvoorbeeld ook over de lay-out van de pagina’s nadenken. ‘Soms had ik in de schetsfase al helemaal voor me hoe ik het wilde, en soms werd het pas duidelijk in de fase van de montage. In die zin lijkt het ook een beetje op filmmaken,’ vertelt de auteur. De montage is altijd zijn favoriete moment. ‘Daarvóór heb je altijd veel zorgen: of het er allemaal goed op staat, of het niet gaat regenen, niemand een been breekt, enzovoorts. Maar als ik eenmaal thuis zit en het materiaal op mijn computer heb staan, dan weet ik: hier moet ik het mee doen.’
Regisseur
Naast fotografie heeft hij zichzelf ook fotoshop aangeleerd, wat hij vaak op een grappige en originele wijze inzet. Neem bijvoorbeeld de scène waarin het ‘personage’ Ype zich inbeeldt dat hij in een neerstortend vliegtuig zit, waarvoor hij zichzelf als verschillende (doodsbange) passagiers heeft gefotografeerd en achter de raampjes heeft gefotoshopt. Driessen: ‘Het boek gaat over vliegangst, dat ik altijd bang ben dat een vliegtuig crasht als ik erin zit. Maar hoe beeld je dat uit? Ik kwam op het idee om een papieren vliegtuigje te nemen en dat in de brand te steken. Dat was nog best moeilijk: het vliegtuig wilde niet branden en de wind stond de verkeerde kant op ten opzichte van de zon. Dus dat heb ik met fotoshop opgelost.’
Als er meerdere mensen op een foto staan, moet de stripmaker hen ook zien te regisseren. ‘Daarvoor gebruik ik mijn schetsen. Over het algemeen maak ik de foto’s zelf, met een statief, en dan kijk ik per blaadje wat we gaan doen. Dan maak ik meestal een stuk of vijftien foto’s, en dan door naar de volgende.’ Toch komt er minder acteerwerk bij kijken dan je zou denken. ‘Ik denk dat het voor een fotostrip makkelijker te acteren is dan voor toneel, want je hebt niet te maken met timing en dictie, en je hoeft nooit van de ene naar de andere emotie. Hier is het altijd een bevroren moment. Qua houding is het wel handig als ze stilstaan, ik heb graag dat ze praten. Vaak herhalen mensen steeds één woord.’
Imposter
Het nadeel van de twijfel is een bijzonder persoonlijk verhaal. Als Ype-het-personage de vraag krijgt van zijn vriend of hij mee wil naar Amerika, wordt hij geconfronteerd met zijn vele angsten. ‘Eén daarvan is het imposter syndrome,’ zegt de auteur. ‘Ik heb het maken van dit boek bijvoorbeeld heel lang voor me uitgeschoven, omdat ik me daar niet goed genoeg voor voelde. Dus het leek me logisch om dat te thematiseren en bij die andere angsten te betrekken, want dat hangt allemaal samen.’ Het stuk waarin hij over zijn tijd op de middelbare school vertelt, is wellicht het mooiste deel van het boek. Daarin vertelt Driessen dat hij vroeger altijd heel graag normaal wilde zijn, om er als volwassene achter te komen dat hij misschien wel té normaal was geworden. ‘Dat was een inzicht dat ik had bij het maken van het boek. Dat vind ik er ook heel erg leuk aan, ik heb mezelf weer wat beter leren kennen.’
De hoofdpersoon maakt in het boek een reis door om uiteindelijk een belangrijke beslissing te kunnen nemen. Wilde hij de lezer daarmee helpen om op net zo’n soort reis te gaan? ‘O, nee hoor, mensen zoeken het maar uit,’ grinnikt hij. ‘Nou ja, dat stukje over anders zijn en jezelf leren kennen, daarvan dacht ik wel dat het mensen een soort steuntje zou kunnen geven. Maar het boek is ook vrij ambigu, omdat het niet iets zegt over wat je met je angst moet, maar angst juist omarmt: dat er ook iets uit voort kan komen en dat het je op een bepaalde manier definieert. Angst hoeft niet alleen iets negatiefs te zijn.’
Aan het eind van het verhaal wordt zijn wens bewaarheid om de enige persoon op de wereld te zijn, zodat hij zich niet langer zorgen hoeft te maken over de meningen van anderen. Dat gegeven krijgt nu een hele andere lading dankzij de pandemie. ‘Het boek zou eerst half maart uitkomen, precies toen de lockdown inging. Dus ik baalde een beetje, want ik had best veel moeite gedaan om foto’s van mezelf op een lege Dam te maken, en opeens had iedereen, inclusief mijn moeder, foto’s van zichzelf op een lege Dam!’ Driessen kan er gelukkig wel om lachen. ‘Het gekke was dat dit eerst het meest fantasievolle gedeelte was van het boek, en nu voelt het opeens een stuk autobiografischer aan.’
Ype Driessen, Het nadeel van de twijfel, Uitgeverij Luitingh-Sijthoff, 216 pagina’s (€ 20,00)
