‘Volwassenen zijn bezig met hun toekomst, en knippen de lijnen naar vroeger door’

Bart Moeyaert heeft zes broers, in leeftijd telkens een à anderhalf jaar verschillend. Hun gezamenlijke jeugd gaf hij vorm in een reeks miniatuurverhalen: Broere. Is het werkelijk zo mooi om jong te zijn?

Broere is autobiografisch?
‘Zeker, althans: het begint bij de eigen herinnering. Maar het is allerminst anekdotisch. Als ik het bij die herinneringen zou houden, is niemand erin geïnteresseerd. Ik maak er literatuur van door afstand te nemen en dan het bedoelde verhaal op te schrijven. De herinneringen komen niet geheel waarheidsgetrouw in het verhaal te staan, maar daar is het mij niet om te doen. Het verhaal moet de juiste kleur krijgen, het moet een geur oproepen, gevoel. Alle woorden en beelden in het verhaal moeten bijdragen aan die stemming.’

Door de verhalen als eigen herinnering te karakteriseren, denken lezers wellicht dat het allemaal echt is, en ‘dus’ geen literatuur.
‘Op de flap staat een foto van mij en mijn broers. Daardoor denkt iedereen dat het echt is, maar uiteindelijk zijn het fictieve verhalen, die slechts hun basis hebben in de realiteit – dat blijkt ook al uit het feit dat ik de waarheid niet altijd trouw ben. Dat het daardoor in een zeker opzicht buiten mijzelf komt te liggen, blijkt uit de reacties van lezers: iedereen herkent er zijn eigen jeugdjaren in, sommige kinderen begrijpen hoe het is om broers of zussen te hebben, en bij iedereen activeert het een keten van eigen emoties en herinneringen.’

Het is allicht prettig om rustig te zitten en aan mooie dingen terug te denken.
‘Daar blijft het niet bij. Je jeugdjaren zijn zo belangrijk, volwassenen vergeten dat vaak. Ze zijn bezig met hun toekomst, en knippen de lijnen naar vroeger door. Natuurlijk hebben ze nog herinneringen, maar die maken ze onrealistisch mooi. Ze denken dat de kindertijd een eenvoudige tijd was, zonnig en vrolijk. Als die daar een halve dag op een stoel over gaan zitten nadenken, komt er veel etter naar boven, dat weet ik zeker.’

Dat jeugd ook moeilijk is, komt naar voren in Broere, maar het staat niet op de voorgrond.
‘Er schuilt wel degelijk een groot drama in, alleen komt die tussen de regels door tot uiting. Ik doe dat door een detail aan te raken, een van de broers iets niet te laten zeggen, een afkerige lichaamshouding te beschrijven. Het grote drama is niet zozeer leesbaar, maar voelbaar. Vergeet niet, ik was de jongste van zeven broers, en het was soms zes tegen één.’

Waaruit blijkt uw aparte positie?
‘Mijn broers bouwden een boomhut – een van de verhalen gaat daarover – en ik moest toekijken hoe ze dat deden, ik mocht niets doen. Ze legden ook niets uit, en maakten het daardoor heel mysterieus. Na een week hadden ze genoeg van hun boomhut en was die helemaal voor mij. Maar ik was wel alleen.’

Hoe reageerden ze op uw verhalen?
‘Ze hebben de verhalen aanvankelijk niet gelezen, maar zijn naar een theatervoorstelling gegaan. Ze schrokken zich kapot, konden natuurlijk niet interrumperen tijdens de voorstelling, en zaten zo een paar uur lang naar zichzelf te kijken. Het was heftig voor hen, maar heeft de groep wel hechter gemaakt. We hebben dingen kunnen uitspreken, waardoor we elkaar beter begrijpen. Vermoedelijk heeft Broere hetzelfde effect op andere lezers.’

Het domino-effect van de verhalen
‘De redactie van het Nieuw wereldtijdschrift vroeg mij voor een column. Ik wees dat af, maar bood hen een reeks verhalen aan over mijn jeugd. Sindsdien schreef ik telkens een kort verhaal. Dat bundelde ik voor het eerst in 2000, ook al onder de titel Broere. In 2002 volgde de eerste uitbreiding, en nu de tweede. Het komt door het domino-effect van de verhalen. Ik herinner mij een paar dingen uit mijn jeugd, schrijf deze op, waarop ze weer nieuwe herinneringen uit hun slaap wekken. Deze komen in een volgend verhaal terecht, enzovoorts. Die keten is onuitputtelijk, dus ik zou zo weer een Broere-verhaal kunnen schrijven. Maar het is voorlopig mooi geweest.’
Bart Moeyaert, Broere, Uitgeverij Querido, ISBN 978 90 214 3785 9 (€ 15,00)