In De supermarktsurvivalgids loodst Teun van de Keuken je langs alle gevaren die er in de grootgrutter op de loer liggen. ‘Het is een soort reisgids voor een avonturenvakantie door de supermarkt, waar je je goed op moet voorbereiden,’ zegt de auteur.
Door Mirjam Mulder
Al jarenlang houdt Van de Keuken zich bezig met ‘het wel en wee van ons voedsel’, onder andere als een van de presentators van het tv-programma Keuringsdienst van Waarde. ‘Ik dacht, ik moet toch eens verzamelen wat ik allemaal weet, zowel over de producten als over hoe de supermarkt in elkaar zit. Om toch een soort beeld te geven over het reilen en zeilen van de supermarkt,’ vertelt hij. Die kennis, samen met nieuwe onderzoeken, bundelde hij tot een kritisch en vermakelijk verhaal in De supermarktsurvivalgids.
Verleiding in een pakje
Van de Keukens fascinatie voor de voedselindustrie is tweeledig. ‘Aan de ene kant houd ik van lekker eten. Na mijn werk ga ik gerust een uur in de keuken staan, ook een beetje ter ontspanning. Ik kook eigenlijk nooit met pakjes en zakjes, maar gewoon met verse ingrediënten. Aan de andere kant wordt er ook veel gesjoemeld met voedsel, en krijgen we rotzooi verpakt met mooie verhalen voorgeschoteld. Hoe dat precies gebeurt, daar wil ik inzicht in geven.’ Een van de lessen die hij ons wil bijbrengen, is hoe je etiketten moet lezen. Advies: negeer de voorkant. ‘Wat er op de voorkant van de verpakking staat, is reclame. In Nederland zijn daar helemaal geen strenge regels voor, fabrikanten mogen daar van alles op zetten. Bijvoorbeeld woorden als “volgens grootmoeders recept”, “ambachtelijk” of “eerlijk”: dat betekent niks, dat zijn allemaal onbeschermde termen. Dus je moet altijd naar de achterkant van de verpakking kijken, want daar staat heel zakelijk wat er werkelijk in zo’n pak zit.’ Truffelolie is daar een goed voorbeeld van. Volgens Van de Keuken is het misschien wel de grootste miskoop die je kunt doen: er komt geen truffel aan te pas én het kan je hoofdpijn bezorgen doordat het goedje van petroleum is gemaakt. Ook hamblokjes zijn vaak weggegooid geld. Van de Keuken: ‘Ik ben ooit op haminspuitles geweest. Daar spuiten ze de ham helemaal vol met water. Eigenlijk betaal je dus heel veel geld voor water. En omdat dat niet naar ham smaakt, moeten daar weer allerlei smaakstoffen aan toegevoegd worden. Als het dan allemaal toch al zo artificieel is, kun je net zo goed helemaal geen dieren meer gebruiken.’ Niet alleen de verpakkingen van ons voedsel zijn vaak oneerlijk, maar ook het proces dat daaraan voorafgaat. Boeren krijgen vaak te weinig geld voor hun waar en in de chocoladewereld is slavernij nog altijd wijdverbreid. ‘Als je in Nederland voedsel zou produceren op de manier waarop chocola wordt gemaakt, hazelnoten worden geplukt of kleding wordt vervaardigd, dan zou dat verboden worden. Dus als oplossing hebben fabrikanten bedacht: weet je wat, dan doen we dat allemaal in het buitenland. Daar gelden onze regels niet. Dat is een wonderlijk fenomeen: wij willen die ellende niet zien, dus plaatsen we het gewoon waar we het niet kúnnen zien. Maar het gaat wel door onder onze verantwoordelijkheid.’
Survivaltips
Producten zijn niet de enige valkuilen waar je voor moet uitkijken in supermarkt. Het zit ’m ook in de lay-out van de winkel zelf. ‘De supermarkt is erop gericht om de klant zo lang mogelijk binnen te houden en dingen te laten kopen die hij eigenlijk niet wilde kopen,’ vertelt Van de Keuken. Zo hangt er nooit een klok en zitten de enige ramen bij de ingang, waardoor je je in een tijdloos limbo waant. Ook de koffieautomaten met gratis koffie zijn bedoeld om je van je plan af te brengen. Vervolgens speelt ook de indeling van de schappen op je gemoedstoestand in. ‘Eerst kom je bij het groente en fruit, omdat je dan nog goede voornemens hebt. Maar als je wat verder rondslentert, je moe bent en de weerstand is afgenomen, ben je dat allemaal vergeten, en denk je: Ach weet je wat, ik haal ook bier en wat chips. En voor je het weet heb je je winkelwagen volgestouwd.’ Gelukkig heeft onze gids ook een aantal handige tips om je tegen die trucjes te wapenen: ‘Neem ten eerste altijd een boodschappenlijstje mee, zodat je heel gericht naar binnen gaat. En neem nooit een winkelwagentje maar een mandje. Wagentjes hebben namelijk het psychologische effect dat je er vanzelf meer dingen in gaat gooien, anders is hij zo leeg. Maar als je een mandje neemt, dan zeul je dat de hele tijd mee en beperk je je eerder tot wat je nodig hebt.’
Zo kun je het beste uit je supermarktsafari halen. Want ja, een supermarkt bij je om de hoek is natuurlijk ook gewoon een geweldige luxe.
Boekgegevens
Teun van de Keuken, De supermarktsurvivalgids. Hoe overleef je de tocht langs de schappen, Uitgeverij Meulenhoff, ISBN 9789029092470, 288 pagina’s (€ 20,00)
Dit interview verscheen eerder in de Boekenkrant editie 5 november 2018.
