Als boeken hashtags zouden hebben, zou #zeghet niet misstaan op de cover van Lefbek. Schrijfster Anke Laterveer riep deze hashtag vorig jaar in het leven om de stilte rondom ervaringen met seksueel misbruik te doorbreken.
Lefbek, het debuut van Laterveer, wordt verteld vanuit het oogpunt van Lise, een eigenzinnig meisje dat in haar jeugd behoorlijk beschadigd is geraakt. We ontmoeten haar als ze nog erg jong is. In korte, kinderlijke zinnen zien we hoe ze de dagen ervaart. Hoe Lises ouders zo begaan zijn met het leed in de wereld dat ze thuis nooit feest vieren, ook niet met kerst. Dat Lise eigenlijk wel zou willen dat ze bij haar beste vriendin Saar kon gaan wonen. En dat ze haar moeder op een gegeven moment hoort zeggen: ‘Ik wou dat ik nooit aan kinderen begonnen was.’
Het leven lijkt een beetje beter te worden als Lise op de middelbare school zit en bevriend raakt met Simon. Maar dan wordt ze meerdere malen door hem verkracht in haar eigen slaapkamer. Vanaf dat moment leeft Lise, zoals ze het zelf beschrijft, ‘onder water.’ In een kundig gecomponeerd hoofdstuk laat Laterveer de jaren die volgen als een serie dia’s achter elkaar afspelen. Gedoemde relaties, ruzies met haar ouders en een zelfmoordpoging passeren de revue. De littekens die het misbruik bij Lise heeft achtergelaten blijven pijnlijk zichtbaar. ‘Al die tijd, elke nacht, vijf jaar lang, is Simon bij me. Zodra ik in een halfslaap val, voel ik zijn handen weer, hoor ik zijn stem, zijn woorden, zie ik zijn mond.’
En dan zijn we nog niet eens op een kwart van Lefbek. In de rest van het boek zien we hoe Lise journalistiek studeert, een relatie krijgt met de zorgzame Max, een zenuwinzinking krijgt, in therapie gaat en uiteindelijk kinderen krijgt. Maar Simon is altijd op de achtergrond aanwezig in haar hoofd, en het lukt Lise maar niet om haar leven op de rails te houden.
Laterveers debuut is een krachtige mix van humor en drama, die goed laat zien hoe seksueel misbruik zich voor altijd in het hoofd van het slachtoffer kan nestelen. Dat je over zo’n ervaring moet praten lijkt misschien evident, maar dat is het niet altijd. Zo praatte Lise nooit met haar ouders over Simon. ‘Omdat jullie het al zo druk hadden met het helpen van andere mensen,’ zegt ze in een brief aan haar moeder die ze nooit zal versturen. ‘Omdat ik wilde dat je blij met me was. En trots op me.’ Openheid is dus niet alleen essentieel voor een slachtoffer van seksueel misbruik, maar ook voor zijn of haar omgeving. Een tweede hashtag, #luister, zou dan ook eigenlijk net zo goed passen bij dit aangrijpende debuut.
Boekgegevens
Anke Laterveer, Lefbek, Uitgeverij Pepper Books, 224 pagina’s, ISBN 978 90 206 0843 4 (€ 18,99)
Deze recensie verscheen eerder in de Boekenkrant, , editie oktober 2016
