De Chinese auteur Mo Yan (1955) ontving in 2012 de Nobelprijs voor Literatuur. Bij uitgeverij De Geus zijn inmiddels meerdere van zijn werken in Nederlandse vertaling verschenen. Deze maand is het de beurt aan Sandelhoutstraf.
Het verhaal van Sandelhoutstraf speelt zich af in China rond het jaar 1900, tijdens de laatste keizerlijke dynastie. Het land was op dat moment een grootmacht in verval, die zich maar moeilijk kon aanpassen aan de uitdagingen van de moderne tijd en die onder toenemende Europese invloed kwam te staan. Onder de bevolking ontstond een groeiende onvrede over de Westerse inmenging en de Chinese keizerlijke dynastie die de Europeanen rustig hun gang liet gaan, wat uiteindelijk resulteerde in de anti-Westerse Bokseropstand (1899-1901). De opstand werd echter neergeslagen en in 1912 moest de laatste keizer definitief plaatsmaken voor de geboorte van de Republiek China.
Sandelhoutstraf speelt enkele jaren daarvoor, ten tijde van de Bokseropstand. Sun Bing, een operazanger en tevens leider van de Boksers, zit in de gevangenis, in afwachting van de doodstraf. Ondertussen doet zijn dochter Meiniang er alles aan om hem vrij te krijgen, maar de situatie wordt er niet eenvoudiger op wanneer blijkt dat haar schoonvader Zhao Jia de beul is die haar vader door middel van de sandelhoutstraf moet doden. Om het nog ingewikkelder te maken heeft Meiniang stiekem een affaire met Qian Ding, de onderprefect die haar vader heeft laten oppakken. Geheel in lijn met deze grootse plotwendingen heeft auteur Mo Yan Sandelhoutstraf in de vorm van een opera gegoten.
Dit overtrokken spektakel is een regelrechte parodie op de Chinese politiek. Zoals in al zijn werken bekritiseert Mo Yan de politiek en de menselijke neiging tot hebzucht en corruptie. Dit doet hij op ongekend grappige wijze, door regeringsambtenaren op te voeren die hun macht afmeten aan de weelderigheid van hun baard en door te beschrijven hoe bewakers van de keizerlijke schatkamer hun ‘graantunnel’ oprekken om maar zoveel mogelijk zilveren munten naar buiten te kunnen smokkelen. Ook verbeeldt de auteur tot in detail hoe de beulen van het ministerie van Justitie de meest gruwelijke straffen uitvoeren. Dit komt misschien wreed over, maar het relaas van beul Zhao Jia is zo goed geschreven dat je zijn beroep bijna gaat zien als een kunstvorm.
Precies daarin schuilt de kracht van Sandelhoutstraf: het plot en de personages lijken bizarre constructies, maar de auteur maakt er een geweldig verhaal van dat nooit plat wordt.
Boekgegevens
Mo Yan, Sandelhoutstraf, vertaling: Sylvia Marijnissen, Uitgeverij De Geus, ISBN 978 90 445 1834 4 (€ 29,95)
Deze recensie verscheen eerder in de Boekenkrant, editie september 2015
Foto: J. Kolfhaus
