De ontdekkingsreis van de Nacht van de Poëzie

Na zeven jaar stilte in de hallen van de Utrechtse Vredenburg is de Nacht van de Poëzie eindelijk weer thuis. De 32e editie van dit legendarische evenement werd een onvergetelijke nacht, waarin acrobaten, zangers, stijldansers, glazen absint en de toenemende vermoeidheid om de aandacht vochten – al vormden de 21 optredende dichters natuurlijk het stralende middelpunt van de donkere nacht.

Op het moment dat ik de gloednieuwe ingang van Tivoli Vredenburg passeer, hoor ik twee dames van middelbare leeftijd tegen elkaar mopperen. ‘Waarom maken ze niet gewoon bekend wanneer Rufus Wainwright optreedt?’ hoor ik ze klagen. Wat er op het programma staat weten we, maar wie wanneer het podium betreedt, wordt verzwegen. Mij vult dat vooruitzicht juist met een kinderlijk gevoel van enthousiasme. De avond zal zijn als een ontdekkingsreis: wie weet wat voor moois er aan de horizon gaat opdoemen? Het publiek stroomt langzaam het oude gedeelte van de Vredenburg binnen. De Nacht zal zich voornamelijk in de ons bekende achthoekige grote zaal afspelen, die sinds 2007 door verbouwingsplannen dicht zat. Inmiddels is de zaal weer open voor publiek. In de ruimte gonst de anticipatie in het rond. Mensen zitten op de met rode stof beklede stoelen of liggen op de grote, felgekleurde kussens op de grond voor het podium. Ze slaan de gratis uitgedeelde festivalbundels open of kijken naar de schermen boven het podium, waarop oude foto’s van legendarische eerdere edities van de Nacht worden geprojecteerd. Dan dimmen de lichten, en komen de presentatoren het podium op.

NachtvandePoezie-AnnavanKooij-288De Nacht wordt gepresenteerd door Piet Piryns en Ester Naomi Perquin, een heerlijk presentatieduo dat het publiek met humor en sprankelende introducties de avond doorloodst. De Vlaamse Piryns vertelt vol affectie over de eerdere Nachten waar hij aan meewerkte. Zo komt hij met een vermakelijke anekdote over een Nacht van de Poëzie die ruw werd verstoord door een protest tegen de hoge leeftijd van de optredende dichters. Dit jaar zal er op dit gebied ongetwijfeld geen protest plaatsvinden: jonge dichttalenten en gerespecteerde oudgedienden wisselen elkaar regelmatig af. Zo wordt de avond geopend door Kira Wuck, die dit jaar haar debuut Finse meisjes uitbracht, maar is het podium twee optredens later voor de 79-jarige Judith Herzberg. Haar vermogen om met taal te spelen komt schitterend tot haar recht in een gedicht waarin de dichteres bomennamen over elkaar laat buitelen als namen, werk- en scheldwoorden. De poëzieveteraan van de avond is de onnavolgbare Remco Campert. De dichter komt als oude, broze man op en draagt gedichten voor waarin hij afscheid lijkt te nemen van zijn publiek. De zaal valt compleet stil wanneer hij in zijn laatste gedicht, ‘Licht van mijn leven’, ook zijn stad Amsterdam vaarwel zegt:

laat me dan, dat moment gekomen
opnieuw nog even
zweven boven het Stedelijk
dan verder al hoger
boven de bomen in het vondelpark
waarna ik, mijn tijd opgeheven
voor eeuwig uiteenval, me verenig
met het fijnstof van de stad

Remco Campert verlaat het podium onder het oorverdovende geluid van de enige staande ovatie van de avond.

Camperts ontroerende optreden is wellicht het hoogtepunt voor velen, maar er zijn vanavond talloze optredens een onuitwisbare indruk achterlaten. Neem bijvoorbeeld de eerste entr’acte, Heijmans zingt Shaffy. Acteur Maarten Heijmans gooide eerder dit jaar hoge ogen met zijn vertolking van Ramses Shaffy in de tv-serie Ramses. Begeleid door een strakke, gepassioneerde band die de bekendste Shaffy-nummers in een prachtig nieuw arrangement steekt, verandert Heijmans opnieuw in Ramses. Met een prachtige trilling in zijn stem weet hij de zaal te betoveren. Een optreden dat je recht in je hart raakt.

NachtvandePoezie-AnnavanKooij-586De muzikale entr’actes zijn overigens stuk voor stuk van hoog niveau: van de klassieke pianiste Daria van den Bercken tot het Orquesta Típica Andariega, dat Latijns-Amerikaanse muziek speelt, terwijl stijldansers van de staruimte voor het podium een dansvloer maken. Wanneer Rufus Wainwright aan de beurt is, verandert de theatersetting van de nacht opeens in een druk bezocht popconcert. Wainwright straalt uit dat hij weet dat hij op een bijzonder evenement speelt. Sterker nog: hij heeft er in zijn setlist rekening mee gehouden. Natuurlijk speelt hij zijn grote hit Going to a Town, maar hij zingt ook een lied dat gebaseerd is op een sonnet van Shakespeare. Dan eert hij de dichterlijke liedjesschrijver Leonard Cohen, die deze week zijn tachtigste verjaardag viert, door zijn cover van Hallelujah te spelen. De zaal is stil en geniet.

Ondertussen blijft de poëzie stromen. Els Moors, Erik Jan Harmens en vooral Ingmar Heytze leven heerlijke performances af. Dichter Wim Brands, die bij deze Boekenkrant-redacteur met name bekend is als presentator van het zondagse programma Boeken, ontroert met zijn gedichten over liefde en familie. Een andere bekende televisiepersoonlijkheid die zijn opwachting maakt is Bart Chabot, die verrast met zijn gedichten die aankomen als kleine stukjes komedie. Een ander optreden dat een bijzondere indruk achterlaat is dat van Florence Tonk. Haar poëzie gaat over de vergane glorie van het lichaam, maar ook het beschermen van dierbaren, alsof het glazen beestjes zijn. Ook Marjolijn van Heemstra’s optreden is schitterend. Deze nuchtere dame leidt haar gedichten in met een sterk gevoel voor humor en laat je vervolgens op een andere manier naar de bekende wereld kijken. In één van haar voorgedragen gedichten, die ook in de bundel van de Nacht staat, kijkt de ik-persoon gefascineerd naar haar eigen bodyscan op het vliegveld:

Er staat achter mij een rij te wachten, verderop een vliegtuig klaar, maar ik sta
genageld aan de vloer voor het computerscherm. Een ondermaats pantoffeldier,
vol zwart, verbijsterd over de omvang van mijn duisternis.

NachtvandePoezie-AnnavanKooij-464

Naarmate de nacht verstrijkt slaat de vermoeidheid toe. Over het algemeen is er bij de programmering goed rekening gehouden met de stijl van iedere dichter – iemand als Kira Wuck zou met haar prachtig dromerige poëzie slecht tot haar recht komen om twee uur in de ochtend. Mustafa Stitou staat helaas wel laat ingepland. Zijn poëzie lijkt geschreven te zijn met het hoofd in de wolken – en is zeker de moeite waard – maar zijn stijl op dit tijdstip zorgt ervoor dat het moeilijk is om de ogen open te houden. Gelukkig zorgt de acrobaten- en clownsact van entr’acte The Ashton Brothers ervoor dat de zaal weer terugkeert naar het land van de levenden. Eén van de later optredende dichters, Andy Fierens, schept net zo’n spectaculaire sfeer met zijn brutale en humoristische poëzie, doorspekt met Engelse termen en surrealistisch vers:

ik hoef niet onder het bed te kijken om te weten dat er iemand ligt
Lee towers of Litouwers het maakt niet uit
ze croonen hard door het matras

Wie wakker wil blijven kan er ook voor kiezen een rondje te lopen over de markt die kriskras verspreid over de gangen rondom de zaal is opgesteld. Het is een fascinerende verzameling standjes, waar magazines en abonnementen, maar ook kartonnen poppentheaters en oude opschrijfboekjes verkocht worden. En dan is er nog de stand van Het Feest der Poëzie. Een in negentiende-eeuws pak gestoken jongeman draagt ons voor uit Les fleurs du mal van Baudelaire, terwijl zijn collega een absint-fontein bedient en ons voorziet van een glas van het groene alcoholische goedje waar Vincent van Gogh dol op schijnt te zijn geweest. Het is een ervaring die zo uniek is, dat ze eigenlijk een plekje in de hoofdzaal verdient. De kraampjes in de gangen hadden sowieso wat meer aandacht mogen krijgen. De Nacht van de Poëzie kent een strakke line-up, waarbij er slechts 5 tot 10 minuten pauze tussen ieder blokje acts is. Dat betekent dat het publiek dat alle acts wil zien amper tijd heeft om over de markt te struinen, waardoor sommige kraampjes, die wat uit de vaste looproute liggen, er eenzaam en verlaten bij staan. Daarom ben ik blij dat ik twee dichters heb overgeslagen (Sorry, Miriam van Hee en Menno Wigman) om een stukje van de markt mee te pikken. En een glas absint, natuurlijk.

Absint

Toch kan dit minpunt de pret niet drukken. Deze 32e Nacht van de Poëzie is een daverend succes met een line-up waar je u tegen zegt. Wanneer ik dans op de heerlijke Nederbiet van afsluiter The Kik en de laatste dichter van de avond – Maarten van der Graaff – meepak, bedenk ik me dat er tussen acht uur in de avond en drie uur in de ochtend echt een ontdekkingsreis heeft plaatsgevonden in mijn hoofd. Ik ben kapot, maar wat heb ik een mooie tocht gemaakt langs onbekende landschappen van taal, beeld en voordrachtskunst. Ik kan u alleen maar aanraden om volgend jaar net zo’n reis te maken. Met de Nacht van de Poëzie als onmisbaar schip en Tivoli Vredenburg als ultieme thuishaven.

Foto’s: Anna van Kooij
Foto Feest der Poëzie: Boekenkrant

Berichten gemaakt 5283

Eén gedachte over “De ontdekkingsreis van de Nacht van de Poëzie

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Gerelateerde berichten

Type je zoekwoorden hierboven en druk op Enter om te zoeken. Druk ESC om te annuleren.

Terug naar boven