De dood van een moeder

De vraag kwam bij me op of het verstandig was om, nog geen twee maanden na de dood van mijn eigen moeder, dit boek te recenseren. In tegenstelling tot de hoofdpersoon in Een voltooid leven, wilde mijn moeder graag dood. Dat belangrijke verschil maakte het voor mij makkelijker.

In Een voltooid leven krijgt de achtenzeventigjarige Doortje te horen dat ze ongeneeslijk ziek is. Ze heeft longkanker, maar ze besluit de zware behandelingen te ondergaan, omdat ze nog wat te doen heeft in dit leven. Het verhaal beslaat een jaar waarin je meeleeft met Doortje en haar drie dochters, die gezamenlijk de mantelzorg voor hun moeder op zich nemen.
Hoewel de behandelingen aanvankelijk aan lijken te slaan, blijkt na een paar maanden dat er uitzaaiingen zijn die overal in haar lichaam opduiken. Wat volgt is een liefdevolle weergave van de zorg van de dochters voor hun moeder en het verdriet dat dit met zich meebrengt. Doortje zelf gaat ondertussen stug door met leven, omdat ze er geen afscheid van kan en wil nemen. Zo doet ze er alles aan om het hospice uit te komen, omdat ze weer thuis wil gaan wonen. Als dat niet lukt, wordt ze boos: ‘Ze negeren me allemaal, ik haat het. Ik weet niet wat ik met die meiden aan moet wanneer ze zo de baas over me spelen. Heb ik dan echt niets meer te zeggen over mijn leven?’ Het levert voor beide partijen de nodige pijnlijke momenten op met een terminaal delier van Doortje als dieptepunt. Aan het eind van haar leven vindt ze vrede met al haar demonen uit het verleden en kan zij rustig sterven.
Het verhaal hinkt op twee gedachten: sommige stukken worden mooi en zakelijk beschreven, waarbij het verdriet van iedereen voelbaar is. Dit wordt afgewisseld met fragmenten die verteld worden aan de hand van dromen en visioenen. Dat geeft de laatste hoofdstukken van Een voltooid leven iets zweverigs en theatraals. Er moeten bijvoorbeeld een schipper en een klein jongetje aan te pas komen om Doortje aan Gene zijde te begeleiden.
Parallel aan het verhaal van Doortje loopt dat van Beer. Hij krijgt een relatie met Sterre, de kleindochter van Doortje. Het verhaal voegt weinig toe, behalve de zogenaamde symboliek dat Sterre zwanger raakt en dat haar oma na haar overlijden de zwangerschap ‘ziet’.
Het verdriet van Doortje over haar aftakeling en de mantelzorgervaringen van de dochters zijn herkenbaar voor iedereen die afscheid heeft moeten nemen van een geliefde. De mooiste zin van het boek wordt gesproken door de huisarts in een droom van Doortje: ‘Jullie omringen haar met zoveel liefde. Ik zou ook geen afscheid nemen van dit leven.’ Hij maakt duidelijk dat je als nabestaanden het lef moet hebben om je geliefde los te laten en te laten gaan. Mijn zus en ik kregen ook een dergelijk advies. Het heeft ons en onze moeder enorm geholpen.

Boekgegevens

Annerieke de Vries, Een voltooid leven. Roman over een doorleefd afscheid, Futuro Uitgevers, 214 pagina’s (€ 18,95)

Deze recensie verscheen eerder in de Boekenkrant, editie 4 maart 2019.