De redactie van Onze Taal zet iedere maand een bijzonder taalboek in de schijnwerpers. Deze keer Doordenken over dooddoeners van Ignaas Devisch en Jean Paul Van Bendegem.
Door Raymond Noë
‘Als je maar gelukkig bent’ – kent u die uitdrukking? Uiteraard kent u die, maar eigenlijk is dit geen uitdrukking maar een dooddoener: ‘een algemeen gezegde dat in het bijzondere geval niets bewijst,’ aldus het woordenboek. En, zo gaat meneer Van Dale verder, het is ook wel ‘een argument dat weinig innerlijke waarde heeft’. Maar daar zijn de auteurs van het pas verschenen boek Doordenken over dooddoeners, Ignaas Devisch en Jean Paul Van Bendegem, het niet mee eens. Als je erover gaat nadenken, zeggen zij, zijn dooddoeners eigenlijk altijd doordenkers. En zij kunnen het weten, want ze zijn allebei professor in de filosofie.
Maar waarom is een dooddoener dan precies een doordenker? Nou duh, omdat er meer achter zit dan je in eerste instantie denkt. Een dooddoener herbergt altijd een diepere boodschap of wijsheid, die voor het gemak in één zinnetje is samengevat. Als je zegt: ‘Dit is te zot voor woorden’, dan beweer je eigenlijk hetzelfde als de grote denker Ludwig Wittgenstein in zijn beroemde uitspraak ‘Waarover men niet kan spreken, daarover moet men zwijgen’. En bovendien raak je ermee aan het werk van een andere filosoof, de Fransman Jacques Derrida, die zich vaak bezighield met de kloof die onze woorden scheidt van de dingen waar ze voor staan. Dat klinkt misschien wat zwaar allemaal, maar de twee professoren leggen dit soort zaken lichtvoetig en begrijpelijk uit, in stukjes van hooguit twee bladzijden. Zo brengen ze ‘Nog eentje om het af te leren’ in verband met de wijze Aristoteles en diens visie op de inconsequenties van het menselijk gedrag. ‘Even doorbijten’ blijkt van toepassing op het werk van kerkvader Augustinus, waarin het gaat om het aardse tranendal waar je doorheen moet om de verlossing van een bestaan zonder pijn en lijden te bereiken. Om het af te ronden met een dooddoener: ‘Er zit meer in dan je zou denken’, dus misschien moet Van Dale zijn definitie een beetje aanpassen.
Boekgegevens
Ignaas Devisch en Jean Paul Van Bendegem, Doordenken over dooddoeners. Van ‘het is wat het is’ tot ‘het is overal iets’, Uitgeverij Polis, 240 pagina’s (€ 20,00)
Het Genootschap Onze Taal is een vereniging voor taalliefhebbers, dat elke maand het blad Onze Taal uitbrengt en daarnaast fungeert als Taaladviesdienst. Kijk voor meer informatie op: www.onzetaal.nl
Deze column verscheen eerder in de Boekenkrant, editie september 2019.
