De redactie van Onze Taal zet iedere maand een bijzonder taalboek in de schijnwerpers. Deze keer De Dutchionary van Gaston Dorren.
Het Britse en het Amerikaanse Engels kennen veel termen en uitdrukkingen met Dutch erin. Een flink deel daarvan is neutraal, zoals Dutch elm (een boom, nl. de iep), Dutch auction (‘een veiling waarbij de prijs zakt in plaats van stijgt’) en Dutch waffles (oftewel ‘stroepwaffels’). Ze heten Dutch omdat het gaat om zaken die uit Nederland komen. Maar een groot deel van het Dutch-idioom is denigrerend of ronduit negatief: Dutch courage (‘jenevermoed’), Dutch treat (‘ieder zijn eigen drankje of maaltijd betalen’), Dutch nightingale (‘kikker’) en Dutch widow (‘prostituee’). Waarom? Omdat de Hollanders in de Gouden Eeuw niet populair waren bij de Britten. Hollanders waren winst‑ en machtsbelust, immoreel, sluw, verraderlijk, wreed, ondankbaar, onbeschaafd, gierig en vrekkig, boers, drankzuchtig en verwaand – en tolerant, iets wat indertijd niet overal als een positieve eigenschap werd ervaren. De Amerikanen namen veel van die uitdrukkingen over, en voegden er nog een paar aan toe. Overigens zijn veel van de Dutch-woorden en -uitdrukkingen zo goed als vergeten – maar in de woordenboeken staan ze nog wel.
Gaston Dorren, vorig jaar winnaar van de Onze Taal-taalboekenprijs, verzamelde honderden woordenboeklemma’s met het woord Dutch erin, en beschrijft die in zijn nieuwe boek De Dutchionary. Zoals altijd doet hij dat met veel kennis van zaken, en met de gedoseerde humor waar dit onderwerp om vraagt. Hij vertelt veel over de historische context van de vergaarde ‘dutchisms’, en verklaart ook waarom er relatief veel uit Amerika komen: Dutch betekende daar ook vaak ‘Duits’, dus een deel van al die woorden gaan niet eens over ons. Maar dat neemt niet weg dat ook de Amerikanen maar al te vaak de oude Britse wijsheid omarmden: ‘wat Dutch is, dat deugt niet, dus wat niet deugt, dat noem je Dutch’. Gelukkig staat de tegenhanger van dit toch wat cynische adagium ook in Dorrens boek: ‘If it ain’t Dutch, it ain’t much.’
Boekgegevens
Gaston Dorren, De Dutchionary. Woordenboek van al wat Dutch is, Uitgeverij Pluim, 206 pagina’s (€ 19,99)
Deze column verscheen eerder in de Boekenkrant, editie september 2020.
