Boekfragment: Krijgsmacht en handelsgeest

In Krijgsmacht en handelsgeest worden de Staatse vloot en het Staatse leger voor het eerst gezamenlijk in één studie geanalyseerd. In dit fragment lees je over het Rampjaar 1672, het begin van de Hollandse Oorlog.

De strijd die in 1672 uitbrak, was door de vijanden van de Republiek van tevoren goed gepland. Een Onverhoedse aanval op 23 maart 1672 in Het Kanaal van een Engels eskader onder kapitein Sir Robert Holmes op een door enige Nederlandse oorlogsschepen begeleide koopvaardijvloot afkomstig uit het Middellandse Zeegebied, zette alles op scherp. Op 6 april verklaarde Frankrijk officieel de oorlog aan de Republiek. Engeland volgde een dag later. Dit vormde een onderdeel van een doelbewust Frans-Engels plan om de macht en invloed van de Republiek voorgoed te breken. Het Engelse aandeel in deze poging, meestal separaat aangeduid met de ‘Derde Engelse Oorlog’ (1672 – 1674), betrof het bestrijden van de Republiek op en vanaf de Noordzee. De Fransen gebruikten hun vloot eveneens daarvoor, maar zetten bij de Guerre de Hollande (Hollandse Oorlog) tevens een omvangrijke legermacht in die over land de Republiek aanviel.

Met deze twee naburige grootmachten als tegenstander ging het niet langer om de scheepvaart en de handelsbelangen van de Republiek, maar om lijfsbehoud. Frankrijk en Engeland waren uit op de

vernietiging van de Republiek als staat. De snelle opmars van de Fransen, die begin juni in ruim een week tijd alle Rijnvestingen innamen, voorspelde niet veel goeds. Om niet gelijktijdig in oorlog te

raken met het Spaanse rijk had Lodewijk XIV de Spaanse Nederlanden links laten liggen en het Franse invasieleger via het grondgebied van zijn Duitse bondgenoten Keulen en Münster de Republiek laten binnenvallen. De door maarschalk Louis II de Bourbon-Condé aangevoerde Franse legermacht passeerde op 12 juni 1672 bij Lobith de Rijn en bezette daarna in korte tijd een groot deel van de Republiek. Willem III, die vanuit Arnhem nog de verdediging bij Lobith had georganiseerd, moest zich rap terugtrekken.

Dat het Rampjaar 1672 niet daadwerkelijk het einde van de Republiek betekende, was vooral het gevolg van het onverwachts vastlopen van de Franse invasiemacht van 80.000 man op de provisorisch gevormde inundatielinie langs de grens van het gewest Holland. Het onder water zetten van landerijen, zoals tijdens de Tachtigjarige Oorlog al met succes was beproefd tegen de Spanjaarden bij Alkmaar (1573) en Leiden (1574), bleek nog steeds effectief. Na de snelle inname van Naarden op 20 juni en van Utrecht drie dagen later konden de Fransen niet meteen doorstoten naar Den Haag en Amsterdam. De verdedigingslinie van veelal kleine versterkingen omgeven door inundaties kreeg door haar bewezen effectiviteit tegen de Fransen een permanent karakter. Zij kwam later, voorzien van de nodige verbeteringen, forten en batterijen, bekend te staan als de Hollandse Waterlinie (zie ook hoofdstuk 6). De linie was circa honderd kilometer lang, bezat een wisselende breedte en verbond de Zuiderzee met de Maas. Ongeveer 22.000 man aan gedemoraliseerde en opgejaagde Staatse troepen trokken zich hier in juni 1672 met succes achter terug.

De slag bij Solebay op 7 juni 1672 was de eerste zeeslag in de Derde Engelse Oorlog. Het schilderij verbeeldt het moment waarop de Royal James (100 stukken) door Nederlandse branders wordt aangevallen; rechts op de voorgrond ontsnapt de bemanning van de brander in een sloep. Het Engelse admiraalsschip ging in vlammen op. Links op de achtergrond is De Ruyters vlaggenschip de Zeven Provinciën (80 stukken) in gevecht met de Royal Sovereign, waarvan de blauwe vlag te zien is boven het zinkende wrak op de voorgrond. Olieverf, Willem van de Velde de Jonge, ongedateerd.

Boekgegevens

Marc van Alphen. Jan Hoffenaar, et al., Krijgsmacht en handelsgeest. Om het machtsevenwicht in Europa (1648-1813), Boom uitgevers Amsterdam i.s.m. het NIMH, 552 pagina’s (€ 55,00)

www.bua.nl

Berichten gemaakt 5283

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Gerelateerde berichten

Type je zoekwoorden hierboven en druk op Enter om te zoeken. Druk ESC om te annuleren.

Terug naar boven