Boekfragment: Het gebeurde -

Laatste, postuum verschenen roman van de in 2018 onverwacht overleden Dirk Ayelt Kooiman. 
Wanneer hij terugkeek op zijn jeugd was het hem een raadsel hoe hij indertijd zonder zich te vervelen de dag was doorgekomen. Want hij had geen opvallende hobby’s of liefhebberijen. Hij deed niet aan sport, was geen spelletjesmens, geen verzamelaar, en al helemaal geen groot lezer. Echte hartsvrienden had hij niet, bovendien had hij nooit deel uitgemaakt van clubjes, hoewel hij toch niet verlegen was. Hij moest voor de buitenwereld zelfs voor een eenling zijn gehouden, een indruk die in de loop van de tijd nog eens versterkt zou worden doordat hij toenemend last had van sombere perioden, depressies misschien, een woord dat hij pas jaren later opving, en waarvan hij onmiddellijk begreep wat ermee bedoeld werd. Op onregelmatige momenten doken ze op, zonder aanleiding leek het, en beïnvloedden vervolgens maandenlang zijn doen en laten, om na verloop van tijd weer te verdwijnen, opnieuw op een onvoorspelbaar ogenblik, maar zeker als een wisseling van de seizoenen. Hij had er op die leeftijd nooit met iemand over gesproken, eerst omdat hij dacht dat het gewoon was, en iedereen erdoor gehinderd werd, later omgekeerd, omdat hij juist dacht dat het ongewoon was, en hij de enige was die er last van had. De oorzaak van het verschijnsel, dat zijn leven naarmate hij ouder werd overigens steeds minder zou beïnvloeden en uiteindelijk zelfs zou verdwijnen, schreef hij toe aan school.

Hij had vanaf de eerste dag een hekel gehad aan school. Hij voelde zich er misplaatst, overgeleverd aan een verwarrende, hem slechtgezinde wereld, waarin de regels en gewoonten, die door iedereen als vanzelfsprekend werden nagevolgd, hem nooit waren bijgebracht, waarin eisen werden gesteld die hij niet kende, opdrachten gegeven die hij niet begreep, leerstof die hij vergat.

Vanaf het begin waren zijn resultaten rampzalig, zeker vergeleken met die van zijn beide broers, aan wie een paar jaar na hun optreden op school tegenover hem al mythische kwaliteiten werden toegeschreven. Hij lette niet op, luisterde niet, was nooit bij de les, niet uit onwil, want op zijn gedrag was nooit veel aan te merken, maar omdat zijn aandacht onmiddellijk verslapte. Geen letter was na een lesuur tot hem doorgedrongen. Blijkbaar had hij niet straffeloos van jongs af aan iedere zondag twee keer een kerkdienst bijgewoond zonder een woord op te vangen, zich niet straffeloos twee keer een oneindig uur doof gehouden voor een preek. Onoplettendheid was zijn tweede natuur geworden. Hij vond die verklaring, die overigens pas bij hem opkwam toen hij voorgoed verlost was zowel van de kerk als van school, niet alleen aannemelijk, maar ook bevredigend, omdat de schuldvraag gelegd werd waar die in zijn ogen thuishoorde.

In die periode liep hij op school al meteen een achterstand op die hij in een volgende fase, waarin de eisen hoger werden en de beoordeling strenger, niet meer zou inlopen. Toen ontaardde zijn afkeer zelfs in regelrechte haat, een gemoedsaandoening die niet alleen in tegenspraak leek met zijn karakter, maar die hij bovendien tot zijn verwondering, voor zover hij zijn klasgenoten kende, als enige leerling scheen te koesteren. Jarenlang zag hij op tegen iedere schooldag, en verafschuwde hij ieder uur dat hij er door moest brengen, altijd achtervolgd door de dreiging van een onverwachts proefwerk of het schrikbeeld van een mondelinge beurt, altijd in spanning, zelfs op dagen dat hem menselijkerwijs niets alarmerends boven het hoofd kon hangen.