Augusta Hope heeft altijd het gevoel gehad dat ze er niet bij hoorde. Op haar zesde leerde ze het woordenboek uit haar hoofd. Op haar zevende verbeterde ze haar docenten. Tegen de tijd dat ze acht was, had ze haar favoriete land in de wereld uitgekozen op de klank van de naam: Burundi…
Ik glipte langs Jean, de bibliothecaresse, en ging in de schaduw van de boekenplanken zitten. In de index van de atlas liep ik alle landen af, van A tot Z, en kwam tot de conclusie dat Burundi het land met de beste naam van de hele wereld was.
In de bibliotheek stond een enorme globe op wielen, en ik vond Burundi midden in Afrika, tussen Tanzania, Rwanda en de Democratische Republiek Congo. Ik draaide de globe langzaam rond, staarde naar alle landen en probeerde me elke naam, elke plek, elke landsgrens en elke kustlijn in te prenten. Daarna liet ik de globe razendsnel rondtollen, waardoor het een groenblauwe waas werd. Ik stelde mezelf voor, daar in de bibliotheek van Hedley Green, een piepklein speldenprikje in Zuid-Engeland dat ronddraaide, en ik vroeg me af waarom we eigenlijk niet van de aarde vielen.
Ik zocht Burundi vervolgens op in de encyclopedie en ontdekte dat de Tutsi’s neerkeken op de Hutu’s, die er als eerste waren, ook al spraken ze allemaal dezelfde Bantoetaal, Kirundi, hadden ze dezelfde huidskleur en hetzelfde christelijke geloof. Europeanen arriveerden in schepen en zeiden dat de Hutu’s de koeien van de Tutsi’s moesten hoeden. Om een lang verhaal kort te maken zorgde dit er uiteindelijk voor dat ze elkaar wilden vermoorden. Het trof me hoe triest en onnodig dat was – en hoeveel trieste en onnodige dingen mensen op deze aarde elkaar aandeden. Ik besloot mijn aandacht naar de hemel te verleggen.
Toen ik met mijn research naar de hemel begon, leek een wolk iets simpels – donzige, drijvende waterdamp, meer niet. Maar hoe meer ik me erin verdiepte, des te meer betekenis kreeg een wolk. De vier letters waren elastisch en strekten zich uit door de jaren heen toen ik me realiseerde dat ergens iemand waarschijnlijk promotieonderzoek deed naar wolken, of naar een klein aspect van wolken, en misschien zou die kennis voor de rest van zijn leven de helft van zijn brein innemen.
Het duizelde me als ik erbij stilstond wat het eenvoudige woord wolk allemaal behelsde. Het duizelde me als ik erbij stilstond dat dat voor elk woord gold. Het maakte me duizelig en nederig – en in mijn duizeligheid en nederigheid keek ik hoe de wolken voorbijdreven. Het leken wel tekstballonnen. Toen ik ouder werd en meer tijd doorbracht bij de rijen woordenboeken op de afdeling met naslagwerken, zette ik er woorden in die ik mooi vond, in alfabetische volgorde, van A tot Z. Acanthus, admiraal, aeronaut, bonenstaak, bergamot, chrysantemum, calamaris, cicade. Ik dacht na over de omvang van de verschillende woorden – of moet ik zeggen hun diepte of reikwijdte? Dan ging het me niet om het aantal letters dat ze hadden maar welke dingen die letters beduiden.
Ik dacht aan de honderdduizenden woorden die allemaal honderdduizenden dingen betekenden en daardoor besefte ik dat ik uiteindelijk aan het eind van mijn leven nog bijna niets zou weten. Maar dat bijna niets wat ik zou weten verschilde, nam ik aan, van het bijna niets wat anderen zouden weten. Bij elkaar zouden we dan een beetje meer dan bijna niets weten. Maar als de onvermijdelijke dood zou komen, zou alles wat we te weten waren gekomen, met ons worden begraven. Dat leek me vreselijk zonde. Zouden we niet eerst ondersteboven gekeerd moeten worden om alle kennis uit ons te schudden, zoals je een spaarpot met muntjes leegt?
Dagenlang kauwde ik op Burundi alsof het kauwgom was. Burundi, zo ontdekte ik, was een groot, veelomvattend woord dat zich maar bleef uitstrekken. Burundi betekende namelijk wel een miljoen dingen.
Boekgegevens
Joanna Glen, De andere helft van Augusta Hope, vertaling: Anke ten Doeschate, Uitgeverij Orlando, 336 pagina’s (€ 22,50)
Dit boekfragment verscheen eerder in de Boekenkrant, editie juli 2020.
