Oktober is de maand van de geschiedenis en dit jaar staat het thema ‘geluk’ centraal. Een historische roman over de Tweede Wereldoorlog lijkt onmogelijk te passen binnen dit kader, maar het debuut Seringenmeisjes van Martha Hall Kelly toont dat het toch mogelijk is.
Op het Museumplein in Amsterdam heb ik meermaals een monument gepasseerd dat in 1975 is gemaakt voor ‘de vrouwen van Ravensbrück’. Door Seringenmeisjes krijgen deze vrouwen nu een gezicht. Dit boek vertelt het levensverhaal van drie vrouwen die ieder op een andere manier verbonden zijn met de geschiedenis van Ravensbrück: Caroline Ferriday, Herta Oberheuser en Kasia Kuzmerick.
De lezer maakt kennis met deze drie personages op het moment dat Hitler met zijn leger Polen binnenvalt in 1939. De Poolse Kasia Kuzmerick is pas een tiener op dat moment. Uit liefde voor haar vriend Pietrik besluit zij zich aan te sluiten bij het verzet. Het is geen verrassing dat dit fout afloopt. Samen met haar matka en zus Suzanne wordt Kasia op transport gezet en ze belanden samen in het Duitse vrouwenconcentratiekamp Ravensbrück. Een kamp vol onschuldige moeders, dochters en oma’s.
Een van de kampartsen in Ravensbrück is Herta Oberheuser. Vanaf haar jeugd droomt ze van een carrière als chirurg. De beroepsbeperkingen voor vrouwen maken dit echter onmogelijk. De medische verdiensten in het concentratiekamp zijn voor Herta een manier om te tonen wat ze waard is. Haar kerntaak is om medische experimenten uit te voeren op een groep Poolse gevangenen. Door de gedetailleerde omschrijvingen van deze onmenselijke praktijken verlang je als lezer naar fictie.
De zussen Kuzmerick overleven wonder boven wonder de oorlog. Eenmaal thuis staat hen een nieuwe uitdaging te wachten. Hoe pak je de draad weer op? Voor Kasia lijkt de weg naar geluk uitzichtloos, totdat Caroline Ferriday op haar pad verschijnt. In het eerste deel van het boek was de verhaallijn van Caroline sterk geïsoleerd en daardoor niet geheel passend. In het tweede deel wordt dit echter opgelost als de verhaallijnen subtiel samenvloeien. Caroline hoort na de oorlog over ‘de konijnen van Ravensbrück’ besluit ter hulp te schieten. Het is dankzij Caroline dat de seringen na een strenge winter weer tot bloei komen.
Er wordt besloten met een hoofdstuk waarin de schrijfster vertelt hoe het idee voor Seringenmeisjes is ontstaan. Het begon bijna 20 jaar geleden met het lezen van een artikel over Caroline Ferriday. Er volgde jarenlang onderzoek naar het leven van deze vrouw en zo kwam ook de geschiedenis van Ravensbrück naar boven drijven. Een verhaal dat wel gedeeld moest worden met de buitenwereld. Het eindproduct is een overtuigende historische reconstructie waarbij de afstand van zeventig jaar wordt vervaagd door de persoonlijke vertelwijze van de drie hoofdfiguren. Het is een verhaal dat inzicht geeft in het ongeluk van de oorlog, maar ons bovenal deelgenoot maakt van de moeilijke zoektocht naar geluk in de periode daarna.
Boekgegevens
Martha Hall Kelly, Seringenmeisjes, vertaling: Iris Bol en Marcel Rouwé, Uitgeverij Ambo|Anthos, 495 pagina’s (€ 22,50)
4,5 boekies
